منشور حقوق شهروندی رافع دوگانگی ها درکشور

خانم دکتر ابتکار خوب می‌دانید که بعد از انتشار منشور حقوق شهروندی از سوی دکتر روحانی، انتقاداتی مبنی بر نبود سازوکار قانونی به منظور اجرایی شدن این منشور در کشور شکل گرفت؛ و این‌طور مطرح شد که در شرایط کنونی کدامین دستگاه و نهاد متولی اجرای این منشور خواهد بود؟ پاسخ شما به این انتقاد چیست؟ و آیا سازوکار قانونی برای اجرای منشور حقوق شهروندی ‌واند پس از انتشار آن شکل بگیرد؟

منشور حقوق شهروندی همان طور که از عنوان آن و شکل کار برمی‌آید؛ یک سند  فرادستی و مانیفست است. آقای روحانی این قول را داده بودند که یک منشور در ارتباط با حقوق شهروندی ابلاغ کرده و مواضع خود را به‌طور شفاف در این موضوع اعلام کنند که محقق شدن این وعده، گام مهمی به حساب می‌آید. در بسیاری از مباحث حقوق شهروندی و در برخی قوانین امروز در ایران تردیدها، ابهامات و دوگانگی‌هایی در تفسیر و اجرا به ویژه بین طیف‌های مختلف سیاسی وجود دارد که منشور در این زمینه راه‌گشاست. همچنین در جاهایی که تفاوت دیدگاه وجود داشت و مماشات می‌شد این منشور خیلی از مسائل را صریح و روشن کرده است.  در برخی موارد ما قوانین لازم را داریم اما در برخی موارد مثل «آزادی بیان» و «آزادی تجمعات» احتیاج به روشن شدن مسئله داشتیم که پیش از این مورد اغماض بود. منشور این مسائل را تبیین کرده و یک مانیفست در این حوزه ارائه می‌دهد. این مسائل در گذشته مورد توجه نبود و باعث می‌شد در برخی موارد حقوق شهروندی تضییع شود و از قانون تفسیرهای دیگری صورت گیرد در حالی‌که با وجود این منشور دستگاه‌ها باید قوانین را با این خط مشی اجرا کنند. افزون بر این، حق نقد و انعکاس مشکلات جامعه به حاکمیت از سوی شهروندان نیز بخشی از حقوق شهروندی است که در زمره امر به معروف و نهی از منکر می‌گنجد و بر اساس این منشور شهروندان، حق این را دارند که آمر حاکمیت به معروف باشند. انتشار منشور حقوق شهروندی قدم اول بود که توسط رئیس جمهور به عنوان کسی که مسئولیت اجرای قانون اساسی را برعهده دارد در قالب یک اقدام بسیار ارزنده و گام رو به جلو برای رشد همه جانبه جامعه صورت گرفت.  قدم بعدی این است که ببینیم این منشور چطور اجرا می‌شود؟ در مورد اینکه روند اجرایی آن چطور است باید تاکید کنم که هر کسی باید در حطیه وظایف و چارچوب مسئولیت‌های خود به دنبال سازوکارهای لازم برای اجرایی کردن منشور حقوق شهروندی باشد.

با این تفسیر همه افراد اعم از مسئولین و مردم می‌توانند در اجرای منشور حقوق شهروندی نقش‌آفرینی کنند، با فرض پذیرش این تلقی، تاثیر منشور را در تقویت جامعه مدنی چطور ارزیابی می‌کنید؟ و آیا به نظر شما این منشور می‌تواند در افزایش مشارکت مردم در اداره امور کشور نقش به‌سزایی داشته باشد؟

منشور حقوق شهروندی یک ریل‌گذاری و نقشه راه برای ارتقای سطح آزادی‌های عمومی و بازکردن فضای عمومی اجتماعی و سیاسی برای فعالیت‌های مدنی  و فعالیت احزاب تعریف کرده است. یقینا منشور حقوق شهروندی گام مهم برای تقویت جامعه مدنی به حساب می‌آید، چون منشور در زمینه ارتقای مشارکت مردم در امور سازمان‌های مردم نهاد و خیریه ها هم در بحث مسئولیت اجتماعی و هم در بحث‌های سیاسی و احزاب بسیار راه‌گشاست و همچنین از طریق منشور محقق می‌شود همچنین منشور در زمینه دخالت مردم در تعیین سرنوشت قدرت، راه روشنی را تعریف می‌کند. جمهوری اسلامی ایران به دلیل نو بودن ایده مردم‌سالاری دینی و جمهوریت در قالب موازین و ارزش‌های دینی از ابتدا با چالش‌ها و ابهاماتی روبه‌رو بوده است. مسئله آزادی از جمله مفاهیمی است که از ابتدا با ابهام روبه‌رو بوده است. درست است که آقای خاتمی خیلی تلاش کرد که تفسیر خود از این مفهوم را به طوری که آزادی در ملازمت و سازگاری با حقوق اولیه انسان ها باشد؛ ارائه دهد. ولی بعد از آن، تلقی‌ها و برداشت های دیگری از مفهوم آزادی مطرح شد و همواره این تردیدها بوده که تفسیر درست در زمینه حق تعیین سرنوشت و آزادی ها چه تفسیری است؟ و اینکه چطور در یک جامعه اسلامی موضوع پایبندی به موازین دینی و اخلاقی با آزادی جمع می‌شود و این دو مفهوم چطور با هم سازگار می‌شوند؟ و در یک جامعه اسلامی چطور باید به حقوق افراد حرمت گذاشته شود؟ که منشور حقوق شهروندی به این مقوله ها می‌پردازد. یکی از نکات مهم در مورد منشور حقوق شهروندی آن است که جلوه ای از آیات و احکام قرآن و احادیث پیامبر در آن دیده می شود همچنین نهج البلاغه و فرمان امام علی (ع) به مالک اشتر در منشور سایه دارد و این متن حقوقی به دیدگاه های آن حضرت نزدیکی بسیار دارد. گویا منشور حقوق شهروندی تفسیری الهام گرفته از دیدگاه ها و فرامین امام علی (ع) است برای همین این منشور کمک می‌کند که بدانیم چطور می‌توانیم در قالب حکمرانی امروز حقوق شهروندی و حقوق بشر را نیز لحاظ کنیم. آنچه اهمیت دارد؛ آنست که نباید فراموش کنیم که برای اجرایی شدن منشور حقوق شهروندی درمیانه راه هستیم و تا اجرای کامل آن راه بسیاری در پیش داریم. باید مسیر را ادامه داده و آن را در جامعه نهادینه کنیم و به شرایطی برسیم که مسائل حقوق شهرندی به‌طور کامل تبیین شده باشد و امکان سوءاستفاده و تفاسیر اشتباه از این مواد نباشد. در این صورت حرکت جامعه ایران رو به جلو خواهد بود و از آنجا که این مسائل در تطابق با آرمان‌های امام خمینی (ره) است و نگاه بلند مقام معظم رهبری در خیلی از این موضوعات وجود دارد؛ باید برای تحقق آن از هیچ تلاشی فروگذار نکنیم.