محاکماتی که جهان ما را تکان دادند از عهد باستان تا قرن بیستم

ساکو و وانزتی- 1921 میلادی

روز بیست‌ویکم مه 1921، در شهر ‌هام بالاخره محاکمه‌ای شروع می‌شود که مردم منتظر آن هستند. مستخدم دادگاه اعلام می‌کند «دادگاه». حضار از جا بر می‌خیزند و ویسترتایر، قاضی دادگاه عالی وارد سالن می‌شود. سه دستیار دادستان نیز حضور دارند. وکیل مدافع نیز هست.

انتخاب هیات منصفه نیز به خاطر پیشداوری‌ها به مشکل برخورد. 500 شهروند اختیار بودند ولی بسیاری خود به خود کنار رفتند چون هم اکنون و قبل از محاکمه نظر خود را درباره گناهکار بودن یا بی‌گناهی متهمین اعلام کرده‌اند.

دادستان دوم آغاز محاکمه را اعلام می‌کند. مسئله بر چیست؟ اول کی محاکمه می‌شود؟

یکی نیکولاساکو است، بیست و نه ساله. پیشه کفاشی را آموخته و این پیشه را یک شغل خود کرده بود.   از نظریه‌های آنارشیستی در حد انسانیت، مساوات و برادری می‌فهمد،. در هر صورت او سوسیالیست یا کمونیست نیست.تنها به طور مرتب در جلسات سندیکا و جلسات گروه‌های دیگر حاضر می‌شود.

متهم دوم بارتولو وانزتی او عقیده دیگری دارد. یک فرد رویایی، تکرو ولی اگر لازم باشد مرد عمل است. اقدامات او عبارتند از نوشتن پراکنده مقاله برای یک روزنامه کوچک به نام «رادیکال» و یا سخنرانی در خیابان است.

پارسال ساکو و وانزتی به خاطر دو جمله به کسانی که پول حقوق را حمل می‌کردند دستگیر شدند. یک حمله در شب کریسمس 1919 در یک خیابان شهر بریج واتر  به اتومبیلی اتفاق افتاد. این اتومبیل توسط یک اتومبیل دیگر متوقف شد. دو تا از آن خارجی‌ها تیراندازی کردند. راننده اتومبیل حمل پول به تیراندازی جواب داد و دزدان فرار کردند.

یک حمله مشابه پنجم آوریل 1920 در سوت برین‌تری رخ داد. این بار به دو مامور پرداخت حمله شد. آنها با صدای «ایست» در جا ایستادند، دست‌هایشان را بالا بردند ولی باز هم کشته شدندبه نظر پلیس که تحقیقات دقیقی هم نکرده بود، ساکو و وانزتی در هر دو حمله شرکت داشتند.

این برای پلیس کافی بود البته در مورد ساکو کافی نبود. او برای حمله شب کریسمس توانست دلیل عدم حضور قاطعی ارائه دهد. ولی وانزتی به دوازده تا پانزده سال زندان محکوم شد.

هیچگاه ثابت نشد و سعی نیز نشد که ثابت شود ساکو و وانزتی فعالیتی بیش از شرکت در اعتصابات و جلسات اعتراضی داشته باشند.. آنها هنوز از آنچه در اعلامیه‌هایی که خود تدوین نکرده ولی پخش نموده‌اند دفاع کرده .

یکی از اولین شاهدانی که خوانده شد پلیسی است به نام کونولی که ساکو و وانزتی را دستگیر کرده بود.

شاهد: «من پرسیدم در بریج واتر چه کار می‌کردید؟ آنها گفتند ما آن جا با یک دوست ملاقات کردیم! من گفتم این دوست کیست؟ آنها نتوانستند نامی بگویند من احساس کردم که وانزتی قصد دارد یک هفت تیر از جیبش بیرون بکشد.»

وانزتی صحبت شاهد را قطع می‌کند:« شما دروغ می‌گویید!»

 هدف[دادگاه] این نیست که نقش این دو را در حمله‌ها شناسایی کنند. بلکه هدف آن است به هیات منصفه تلقین کنند که اینها آنارشیست هستند، خائن هستند و در جنگ از انجام خدمت سربازی طفره رفته‌اند.در واقع هدف کاتسمن فقط ثابت کردن این است که وانزتی میهن پرست نیست.

در سی و ششمین روز محاکمه، چهاردهم ژوئیه، مدافعات شروع شد. آقای مور برای ساکو صحبت می‌کند. این سخنرانی خیلی موفق نیست او به این موضوع برمی‌گردد که شاهدی وجود ندارد که ساکو و البته وانزتی در این حمله شرکت داشته اند. بعد به صحبت‌های کارشناسان مختلف می‌پردازد. او معتقد است چون کارشناسان نتوانسته‌اند توافق کنند، هیات منصفه نباید با نظرات برخی از آنان یک انسان را به مرگ محکوم کنند.

برای وانزتی اقای مک انارتی صحبت می‌کند و روز بعد موضوع را جمع‌بندی می‌نمایداما بعدازظهر هیات منصفه به مشاوره نمی‌پردازد. یک پیک را برای آوردن میکروسکوپ می‌فرستند چون مایلند یک بار دیگر گلوله‌ای را ببینند که یکی از این مردها را در سوت برین‌تری به قتل رسانده و اینکه آیا صحیح است که این گلوله‌ها از هفت تیر ساکو شلیک شده‌اند یا نه.

ساعت هفت و نیم هیات منصفه توافق حاصل کرده‌اند. آنها هر دو متهم را مقصر می‌شناسند. آن‌گونه که در ماساچوست رسم است قاضی بدون اعلام رأی تعویق می‌گوید به بازداشتی‌ها امکان دهد تا فرجام خواهی نمایند. در این زمان در آمریکا چندین کمیته دفاع وجود دارد که وظیفه آنها دفاع از ساکو و وانزتی است.

فعالیت کمیته عبارت است از فراخواندن جلساتی که گزارش‌های مربوط را برای دادستان، قاضی و حکمران فولی که فعلاً نقشی ندارد به بوستون می‌فرستند.

فعالیت‌ها[ی کمیته بازبینی] را باید به حساب ورود مرد جدیدی در محاکمه، حقوقدانی از نیویورک به نام ویلیام تامپسون، گذاشت او متهمین را شخصا نمی‌شناسد ولی یک طرفدار دو آتشه قانون است.

اولین درخواست وکلای مدافع، پس از اعلام تصمیم هیات‌منصفه انجام می‌شود. این اعتراض روز بیست و پنجم دسامبر 1921 توسط قاضی تایلر رد می‌شود.

گام بعدی فراخوان دادگان عالی ماساچوست است اما دادگاه عالی دلیلی برای دخالت نمی‌بیند. وکلای مدافع اعتراض می‌کنند و مسئله شناسایی گلوله مرگ‌بار مطرح می‌شود. ردّ اعتراض و باز هم درخواست مجدد، چون یکی از شاهدان که در اختیار بوده بازپرسی نگردید.

حال مدتی است که حکمران ایالت ماساچوست وارد عمل شده است. و کمیته‌ای را منصوب می‌کند که باید این مورد را یک بار دیگر بررسی کرده و گزارش دهد.وکلای مدافع درخواست می‌کنند که جلسات کمیته علنی باشد ولی این درخواست هم رد می‌شود. کمیته بالاخره به این تصمیم واحد می‌رسد که محاکمه منصفانه انجام گرفته است و حکم صحیح می‌باشد کوشش برای لغو حکم و صدور حکم جدید شش سال به طول می‌انجامد.

وقتی تمام کوشش‌ها برای باز ایستادن این روند ناکام ماند و قاضی تایر می‌بایست تاریخ اعدام را اعلام کند ساکو اجازه داشت سخنی بگوید: «من سخنران نیستم.» و ادامه داد: « من زبان انگلیسی را به خوبی نمی‌دانم و ... هیچ گاه در تاریخ چیزی نخواندم که بتوان با بی‌رحمی این دادگاه مقایسه کرد... تجمع همه این افراد خوب در اینجا در من این باور را تقویت می‌کند که اینجا هم رأی بین استثمار شوندگان و ثروتمندان صادر می‌شود.

 وانزتی طولانی‌تر و مفصل‌تر صحبت کرد:«هیچ‌گاه قتل نکرده‌ام، هیچ‌گاه خون نریخته‌ام... من در سراسر عمرم برای محو جنایت در جهان مبارزه کردم... »

روز دهم اوت 1927 این دو را برای صندلی الکتریکی آماده کردند. اما خبر رسید که حکمران فولر با یک تعویق دیگر موافقت کرده است: در این مدت دادگاه عالی دربارۀ درخواست جدید وکلای مدافع تصمیم‌گیری می‌کند. دادگاه این درخواست را رد می‌کند. حال فقط یک راه وجود دارد: تخفیف و حکمران می‌توانست به علت زمان انتظار طولانی و غیرانسانی تخفیف قائل شود. ولی او اصلاً فکرش را هم نمی‌کند که این عدالت را اجرا نماید. بدین شکل روز 27 اوت 1927 اعدام این دو اجرا می‌شود.

ساکو به اطاق اعدام گام گذاشت و روی صندلی الکتریکی نشست. وقتی همه چیز آماده شد به زبان ایتالیایی فریاد می‌زد:« زنده باد آنارشیسم!» و به انگلیسی اضافه کرد: «خداحافظ همسرم و فرزندم و همه رفقای من!»

بعد نوبت وانزتی می‌شود. و بدون عجله و نه آهسته به سوی صندلی الکتریکی می‌رود.و به انگلیسی بگوید:«من مایلم برای همه چیز، برای کارهایی که کرده‌اید از شما تشکر کنم.»

این پایان کار است؟

نه این پایان کار نیست. مدت مدیدی چنین به نظر می‌رسد که افکار عمومی نتوانسته است ساکو و وانزتی را نجات دهد. ولی خشم عمومی تاثیر خود را دارد. قاضی فولر اولین کسی است که این تأثیر را حس می‌کند زیرا برای بار دوم انتخاب نشده و به فراموشی سپرده می‌شود. وضع دادستان  کاتسمن نیز بهتر نیست. قاضی تایر نیز قربانی این محاکمه می‌شود.

ساکو و وانزتی اما فراموش نمی‌شوند. همواره دربارۀ آنها بحث می‌شود. محاکمه آنها موضوع مقاله و حتی کتاب در آمریکا و انگلیس، فرانسه و آلمان و حتی اتحادجماهیر‌شوروی می‌شود.تا بالاخره در ژوئیه 1977 حکمران ماساچوست از ساکو و وانزتی اعادۀ حیثیت می‌کند.