بیماری HIV در کمین زنان جوان

عضو هیات مدیره انجمن جامعه شناسی ایران با بیان آنکه نرخ عفونت اچ آی وی با سرعت بیشتری نزد زنان در مقایسه با مردان در حال افزایش است و درمیان زنان هم زنان جوان، بیشتر در معرض خطر قرار دارند گفت: آنچه نگرانی‌ها را در مورد ایدز در کشور ایران افزایش می‌دهد نسبت به سرعت رو به رشد تعداد موارد ابتلا از طریق ارتباطات جنسی محافظت نشده در مقایسه با سایر روش‌های انتقال ویروس است که با آغاز "موج سوم ایدز" در ایران شناخته شده است.

به گزارش ایسنا، بیماری ایدز سال‌ها است که در سراسر جهان در حال گسترش است و در میان مردمی که نسبت به خطر آن به اندازه کافی آگاهی نداشته‌اند، به صورت روزافزونی قربانی می‌گیرد. شیرین احمدنیا با بیان آنکه این بیماری به سرعت به چهارمین علت مرگ‌ومیر در جهان امروز تبدیل شده است اظهار کرد: علی‌رغم این که مردان در ابتدا بیشترین قربانیان این بیماری بوده‌اند، اما نرخ عفونت اچ آی وی(ایدز) با سرعت بیشتری نزد زنان در مقایسه با مردان (به عنوان مثال در نتیجه تماس با شرکای جنسی مبتلا به ویروس) در حال افزایش است؛ این درحالی است که درمیان زنان هم، زنانِ جوان، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

نسبت متفاوت ابتلای به ایدز بین زنان و مردان

در میان زنان، نسبت قابل توجهی را مبتلایانی تشکیل می‌دهند که در چارچوب روابط زناشویی و در کانون خانواده مبتلا شده‌اند یعنی از طریق همسرشان و در چارچوب ایفای نقش همسری و مادری بیمار شده‌اند. در سال‌های اخیر در مجموعه تلاش‌هایی که برای مقابله با گسترش اچ آی وی(ایدز) صورت می‌گیرد بیش از پیش به مسئله تفاوت‌های جنسیتی توجه شده است، زیرا این شناخت به تدریج حاصل شده است که زنان و مردان به نسبت‌های متفاوتی در معرض ابتلای ایدز قرار دارند و مبتلا می شوند. علی‌رغم این که در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در جوامع پیشرفته‌تر امیدواری در باب تثبیت و کنترل  روند گسترش ایدز به وجود آمده است، با این حال همچنان در برخی مناطق جهان نظیر آفریقا، نسبت‌های گسترش این بیماری در میان زنان و مردان بسیار نابرابر رشد کرده است. در جنوب آفریقا زنان رقمی در حدود 58 تا 62 درصد ابتلا به اچ ای وی مثبت را به خود اختصاص داده‌اند؛ این درحالی است که نگاهی به آمارهای جدید نشان می‌دهد که در برخی مناطق جنوب آفریقا  بیش از یک نفر از  هر سه زن، در محدوده‌ی سنین 25 تا 34 سالگی، اکنون با ویروس اچ آی وی به حیات خود ادامه می‌دهند.

زنان سریعتر از مردان به ایدز مبتلا می‌شوند

در روند رو به گسترش ایدز در جهان، همه در معرض ابتلا قرار دارند، اما تهدید ایدز برای زنان در مقایسه با مردان بالاتر است. احمدنیا در خصوص چرایی این مسئله تصریح کرد: از لحاظ شرایط بیولوژیک تفاوت‌های دستگاه تناسلی زنان و مردان، زنان را در وضعیت ابتلاپذیری و آسیب‌پذیریِ بالاتری قرار داده است به‌طوری‌که سطوح مخاطی بیشتری در معرض آلودگی به ویروس قرار دارد. این درحالی است که پایگاه اقتصادی اجتماعی نازل‌تر زنان در مقایسه با مردان، و وابستگی هایی که به  مردان زندگی‌شان پیدا می‌کنند نیز، منجر به فرودستی بیشتر آنان و  فرصت‌های محدودترشان برای  کنترل شرایطی می‌شود که آنها را معرض خطر ابتلا  قرار می‌دهد.

همچنین آنکه  وابستگی اقتصادی زنان به شرکای زندگی‌شان، باعث آسیب‌پذیری بیشتر آنها می‌شود زیرا از قدرت تصمیم‌گیری برای محافظت از خود در مقابل مخاطره ابتلا به ویروس اچ آی وی برخوردار نیستند. این نابرابری  در روابط جنسیتی منجر به برقراری هنجارهای رفتاری متفاوتی در میان مردان و زنان می‌شود، به این ترتیب که در جایی که از زنان انتظار می‌رود پایبند به شرایط تک‌همسری باشند و وفادار به همسران خود باشند، شوهران‌شان از سوی جامعه با چندان ممانعتی (در خصوص وارد شدن شان  به روابطی خارج از چارچوب زناشویی که  حتی در مواقعی در چارچوب کاملاً شرعی نیز  صورت می‌گیرد،  مثلا در قالب ازدواج موقت) روبه‌رو نیستند. این درحالی است که در بسیاری از فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها،  اقشار اجتماعی، مقاومت و عدم تمایل برای استفاده از کاندوم وجود دارد و زنان از قدرت لازم  برای وادار یا تشویق کردن همسران شان به کاربرد آن در جهت مقابله با  ویروس اچ آی وی  به منظور محافظت از خودشان، برخوردار نیستند.

ملاحظات و محدودیت‌های فرهنگی باعث می شود که زنان و مردان اطلاعات و آگاهی‌های لازم را در زمینه ارتباط زناشویی سالم دریافت نکنند و در بسیاری از موارد پورنوگرافی تبدیل به منبع کسب اطلاعات غلطی که حیات جنسی سالم در کانون خانواده را نیز خدشه‌دار می‌کند، می‌شود و به این ترتیب الگوهای ناسالم زمینه را برای اعمال خشونت و بی‌تدبیری برای پیشگیری از ایدز و سایر بیماری‌های مقاربتی گسترش می‌دهد. در حال حاضر خشونت و پرخاشگری در خانواده، بروز رفتارهای پرخطر، عدم رعایت حقوق بهداشت باروری، انتظارات  و حریم خصوصی متقابل همسران، و ... از جمله  مسائل و مشکلات رایج در زمینه ارتباطات سالم و سلامت اجتماعی همسران است که زنان را آسیب پذیرتر می‌کند؛ به ویژه زنانی که از پایگاه اقتصادی اجتماعی پایینی برخوردار باشند و نتوانند در یک چانه زنی معقول و منطقی در مقابل تحمیل شرایط نامطلوب ایستادگی کنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: افراد اچ آی وی مثبت همواره به قربانیان تبعیض و انگ منفی ایدز تبدیل می‌شوند و علاوه بر این که ناچارند با مشکلات و چالش‌های مبارزه با خود بیماری دست و پنجه نرم کنند، بار اضافی  طرد از سوی افراد خانواده یا دوستان  را نیز متحمل می‌شوند و گاه از خانه، از محل  تحصیل یا کار، حلقه‌های دوستی‌شان و... رانده می‌شوند و قربانی انواع خشونت و طرد و تبعیض هستند. این طرد اجتماعی، افراد مبتلا را تا حد زیادی حتی از کسب حمایت‌های اجتماعی که برای بهبود هر نوع بیماری ضرورت می‌باید  محروم می‌کند. در برخی از موارد این بیماران از ساده ترین حقوق اجتماعی، امکان ازدواج، ورود به اشتغال، حفظ موقعیت‌های شغلی یا تحصیلی، سکونت در برخی محله‌ها و حوزه‌های همسایگی و برخورداری از امکانات رفاهی یا حتی پزشکی و درمانی به دلیل وجود واکنش‌های نادرست سایر افراد جامعه و حتی پرسنل پزشکی و بهداشتی نهادهای ارائه دهنده خدمات درمانی و بهداشتی محروم می‌شوند.

برچسب منفی مرتبط با شیوه‌های ابتلا به ایدز در زنان بیشتر از مردان است

 زنان نیز مانند مردان در معرض مشکل استیگما یا برچسب  و انگ منفی به دلیل ابتلای شان به این بیماری قرار دارند، هر چند مشاهدات نشان می‌دهد که حتی در این زمینه نیز، زنان به نسبت های بالاتری در مقایسه با مردان، از انگ و برچسب منفی مرتبط با شیوه‌های ابتلا به این ویروس رنج می‌برند.

جامعه همواره مدارای بیشتری نسبت به مردان مبتلا روا داشته، زیرا تصور بر این است که زنان مبتلا از دایره نجابت خارج شده یا زنانی بی‌مسئولیت و بی‌بند و بار بوده‌اند و بنابراین  فشار و عذاب ناشی از باورهای غلط و برچسب زنی علیه مبتلایان به این ویروس، برای زنان به شکلی مضاعف تجربه می‌شود؛ این درحالی است که به واسطه موقعیت نابرابر زنان در سطح جامعه و مسائلی همچون فقر و هویت وابسته آنان شاهد رفتارهای تلافی جویانه و انتقام‌گیرانه هم بوده‌ایم.

وی در ادامه با تاکید برآنکه مبارزه با انگ و برچسب‌های ناخوشایند مرتبط با  ایدز که ادامه حیات را برای مبتلایان  بسیار دشوار می‌سازد، کمابیش به همان اندازه تامین و تدارک مراقبت های درمانی موثر برای مقابله با بیماری اهمیت و ضرورت دارد گفت: با توجه به این که مبارزه با نگرش‌های منفی و تغییر نگرش نسبت به مبتلایان به  ایدز و ریشه کن کردن این گونه برچسب زنی‌ها در میان مردم کار آسانی نیست،  لازم است که به دنبال اقداماتی برای بهبود شرایط و کیفیت زندگی مبتلایان به این ویروس باشیم.

یافته‌های  پژوهشی حکایت از این داشته که برخی از اقدامات مداخلاتی همچون اطلاع رسانی گسترده، ارائه خدمات مشاوره‌ای، آموزش مهارت‌های مقابله و  تماس و معاشرت مستقیم مردم با افرادی که با این ویروس زندگی می‌کنند (مقابله با پنهان کاری ناگزیر) در این زمینه موثر واقع شده‌اند. از سوی دیگر می‌توان به مداخلات مفید  دیگری نیز همچون آنکه افراد مبتلا به ویروس اچ آی وی را  در خصوص حقوق انسانی بنیادین شان آموزش و  آنها را با شیوه پیگیری و احقاق این حقوق، از طریق فرآیندهای قانونی و حقوقی آشنا کنیم نیز در دستور کار قرار گیرند.

وی در پایان با بیان آنکه در صورت ابتلا به این بیماری فرد طرد، تبعیض و محرومیت تحمیلی را تجربه می‌کند گفت: در چنین شرایطی ضرورت آگاه‌سازی و حساس‌سازی از طریق نیروهای اجتماعی و راه اندازی انجمن‌های حمایت از آسیب‌دیدگان اجتماعی در جهت گسترش حمایت‌های اجتماعی نسبت به مبتلایان به این بیماری بیش از پیش ضرورت دارد.