یادداشت

«ایده آل» همان «بهترین» است، نقطه ای در اوج کمال، نقطه ای در اوج آرزوها، میوه ای باطراوت و جذاب بر بلندترین شاخه ها که دیده ها را خیره می کند، خواسته ای در رؤیای همگان، ولی دور از دسترس.

او یک وکیل دادگستری است، آمده از دانشگاه به کانون وکلاء. آزمون های بسیار را سپری کرده، غلم دفاع آموخته، تجربه هائی تلخ و شیرین از شکست ها و موفقیت ها را در کارنامه خود دارد. او از جوانی عبور کرده است، ولی به مرز کهنسالی نرسیده، پس از چهل و قبل از شصت سالگی است، سن علم و تجربه، سن تلاش، سن همه مسئولیت ها، در برابر خود، در برابر خانواده، در برابر همگان: مردم، مراجعین، موکلین، در برابر دولت ها، کانون ها، همکاران، دادگاه ها، قضات، کارمندان و بالاخره در برابر آن کسی که رودرروی موکل او، در مقابله با وکیل و قصد شکست او را دارد. آیا وکیل دادگستری می تواند برای تمامی انسان ها «بهترین» باشد؟ پرسشی است شگفت انگیز با پاسخ های متفاوت و گاهی متضاد و چه بسا در تناقض.

آیا وکیل دادگستری که با سوگند خود تنها باید حامی «حق» باشد و رضایت «حقتعالی» را بطلبد، قادر است برای همگان نقش بهترین را ایفا کند: برای دولت و برای موکل، آن کس که متهم است به عدم رعایت مصالح حکومت و تشویش اذهان عمومی، برای کانون متبوع خود، آنگاه که کانون را قاصر یا مقصر در حفظ استقلال و حقوقی صنفی، وکالت تشخیص داده است، آیا بهترین آن است که زبان خود را ببندد، یا رنجش مسئولین کانون را با جان بپذیرد و سخن بگوید، حتی اگر او را آماج تهمت ها و تعقیب ها قرار دهند.

در دادگاه برای حمایت از موکل که به ذیحق بودن او باور دارد، ایستادگی می کند، هر چند قاضی بیطرف در مقابل اصحاب دعوی را خوش نیاید و یا در ادای وظیفه قصور کند و به حرمت حال و آینده خود نزد قاضی بیندیشد: برای قاضی بهترین باشد و برای موکل بدترین؟

همکار وکیل، در حفظ صلابت وکالت یار اوست، و در مراودات گذشته و حال دوست و تکیه گاه او، باید برای حفظ حق، او را شکست و به رنجش او تن دهد و زیان ببینند. همکار وکیل هم درد و  هم زبان اوست، او را درک می کند و عذرخواهی او را می پذیرد. بهترین وکیل در نقش همکار کیست؟ آن کس که حمایت از حق را بر حفظ رابطه و صمیمیت با همکار خود ترجیح دهد، یا موکل را قربانی کند؟

وکیل دادگستری باید آماده دفاع از موکل شود با مطالعه و اندیشه در امور موکل، تا نیمه های شب، شبی که روز قبل از آن برای انجام وظائف خود در تلاش بوده، خسته و نیازمند به آرامش، اگر استراحت را ترجیح دهد، بهترین است برای شخص خود و بدترین است برای موکل. او خود را فدای حق موکل می کند. او می خواهد برای موکل که هموراه نیاز به حمایت او دارد، بهترین باشد.

خانواده از وکیل دادگستری به عنوان همسر، پدر یا مادر و فرزند و خواهران و برادران، انتظاراتی دارند، وظیفه ای که به عنوان صله رحم ، مقدس شمرده شده، مسافرت می خواهند، عیادت از بیماران، شرکت در جشن و سرورها و غم و عزاها، چه کند وکیل دادگستری که موظف به حضور در دادگاه است برای دفاع از موکل، وظیفه ای که جمع آن با وظائف در برابر خانواده ممکن نیست، برای بستگان بهترین باشدیا برای موکل، حتی اگر به رنجش فرزند، همسر وکیل یا پدر و مادر سالمند او بیانجامد. یکبار عذر او را پذیرفته اند، ولی نه برای همیشه. چه کند وکیل، برای چه کسانی بهترین باشد و برای چه کسانی بدترین. آیا بسیاری از بهترین ها ملازمه با بدترین شدن ها ندارد. وکیل می خواهد از وظیفه خود بکاهد، حتی اگر سبب تقلیل درآمد او گردد. آیا با کاهش درآمد نزد خانواده به بدترین تبدیل نخواهد شد، آیا مسئولیت او در برابر درآمدهای گذشته پایان پذیر است آیا باعث تحقیر او نمی شود؟

وکیل ناگزیر است، برای ادای تکلیف در مقابل موکل، اهانت ها را بپذیرد و خشم خود را فرو برد، خشمی که اگر هر روز تکرار شود به بیماری های صعب العلاج منجر می شود. وکیل را سراپا بازرسی می کنند و به سلامت نفس او اعتماد ندارند، و با اولین اهانت به سوی دادگاه می رود. او را دعوت کرده اند برای ساعتی مقرر و برای دفاع از موکل خود، صبر می کند، انتظار پایان یافته. اجازه ورود می خواهد باتندی پاسخ می شنود مگر نمی بینی که محاکمه قبلی ادامه دارد، بیرون باش و این اهانت دوم که مستحق آن نبوده، ولی برای حفظ حق موکل، این خشم را نیز فرو می خورد. تا اجازه ندهند، حق نشستن و حق سخن گفتن ندارد، او حق ندارد سخن کسی را قطع کند، ولی دیگران خسته از دفاع او مجازند به قطع سخن او. محاکمه پایان می پذیرد، وکیل دادگستری خم از بار اهانت ها به دفتر وکالت خود بازمی گردد، او باید در برابر مراجعین و موکلین و دیگران، خوش رو باشد. مانند کسی که شاد است از کار روزانه خود. آیا وکیل می تواند برای مراجع قانونی ، بهترین باشد و نیز برای مراجعین به دفتر خود صبور خوش بیان؟

آیا وکیل دادگستری مزدوری موکل را بپذیرد تا نزد او بهترین باشد، آیا قامت خم کند و با زبان تملق سخن گوید تا بهترین باشد نزد مخاطب قدرتمند خود؟ چه سخت است وکالت دادگستری که عبادتی است با سعی بین بهترین ها و بدترین ها، هر روز چندین بار، بهترین ها و بدترین هائی که چه بسیار در تناقض با یکدیگرند و سخت تر آن که وکالت را حرفه آسان و صاحب بهترین ها و بهترین درآمد ها می شناسند درآمدی که با بدترین رنج ها روبروست، درآمدی که به یک لحظه اهانت نمی ارزد، آنگاه که سرباز وظیفه محتوی کیف او را بازرسی می کند، چه کند وکیلی که متعهد است به حفظ حق موکل و فروبردن خشم ها.