پایان تحریم ها فرصتی مناسب برای سرمایه گذاری عمان و منطقه آزاد قشم در حوزه نفت و گاز

پایان تحریم ها فرصتی مناسب برای سرمایه گذاری عمان و منطقه آزاد قشم در حوزه نفت و گاز

 بنا به اخبار منعکس شده در پایگاه های خبری متعدد در روزهای ششم و هفتم دی ماه 1394 در پی حضور سفیرعمان در قشم و در دیدار با مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم، دو طرف ضمن تاکید بر افزایش مراودات تجاری و گردشگری از طریق راه اندازی خط مستقیم کشتیرانی بین قشم و خصب در عمان تا پایان دی ماه 1394 و نیز فعال سازی هواپیمایی قشم و ایجاد امکان گذر مرزی، در خصوص تقویت و توسعه مبادلات حوزه گردشگری سلامت گفتگو کرده و پایان تحریم ها علیه ایران را فرصتی مناسب برای استفاده از توان سرمایه گذاری عمان و منطقه آزاد قشم در حوزه نفت و گاز دانسته اند. در ادامه جلسه سفیر عمان با بیان اینکه بیش از 80 درصد مراحل اولیه انتقال نفت و گاز از قشم به صحار* عمان انجام شده، آن را بزرگترین دروازه مبادلات تجاری بین دو منطقه نامیدند. مطابق گزارش های خبری، ایجاد منطقه محصور معاملات بازرگانی، تبادل استاد و دانشجو، برگزاری نمایشگاه، عقد قراردادهای مشترک در زمینه های میراث فرهنگی و گردشگری و برگزاری تورهای فرهنگی، تفریحی و پزشکی از دیگر موضوعات مطرح شده می باشند./

 لازم به توضیح است دیدار مسولین و هیات های تجاری کشورعمان با مدیران سازمان منطقه آزاد قشم پیش از این نیز به دفعات انجام شده و جلسه مزبور، پیرو بازدید هیاتی متشکل از تجار و فعالان اقتصادی عمان از قشم در شهریور 1394 صورت پذیرفته است که طی آن با توجه به سابقه و حسن همکاری های دو جانبه، کشور عمان از شهریور سال 1394 به عنوان شریک اقتصادی کشورمان در قشم معرفی شده است./

برای شناخت بهتر و آگاهی بیشتر از حسن همجواری مطروحه و دلائل تمایل مسولین به گسترش روز افزون مبادلات، در ابتدا مطالعه تاریخ ایران در بخش جزیره قشم و توابع آن و نیز عمان به لحاظ سیاسی، جغرافیایی و فرهنگی و سپس بررسی معاهدات و توافق نامه های دو کشور، راهگشا و مفید به نظر می رسد./

    پیشینه تاریخی قشم و عمان

به موجب مدارک و مستندات تاریخی، ارتباطات فرهنگی و مراودات تجاری بین قشم وعمان دارای سابقه دیرین تاریخی است که برای اطلاع از آن و به عنوان مقدمه، بررسی پیشینه تاریخی جزیره قشم و توابع که قدمت آن ها به دوران مادها باز می گردد ضروری است./

 به نقل از پایگاه کانون پژوهش های دریایی پارس، مادها بین سال های 1000 تا 2000 پیش از میلاد در ایران حکومت می کردند و اقوام آریایی در دوره هخامنشیان در جزایر قشم، هرمز، هنگام و لارک مستقر شده اند. این جزایر در دوره ساسانیان نیز مورد توجه بوده اند./

 در طی قرن های بعد، این جزایر در معرض جنگ های متعدد و مورد سلطه بیگانگان منجمله سپاه عرب و سپس پرتغالی ها قرار گرفتند. با تشکیل دولت صفوی، ناوگان پرتغالی ها وارد دریای مکران (عمان) شده و پس از تخریب مسقط در عمان، جزایر ایرانی را اشغال کردند که قوای ایران به فرماندهی امامقلی خان در سال 1302 این جزایر را آزاد نمودند. البته در سال های بعد با حمله هلندی ها به قشم، جزایر تنگه هرمز بازهم به تصرف بیگانگان در آمدند./

 در ابتدای قرن 18 جزایر معتبر خلیج فارس منجمله قشم تحت نفوذ مسقط و در زمان کریم خان زند، قشم و هرمز زیر نظر طایفه بنی معین و در راس آن، شیخ معین ضابط دولت ایران بودند. پس از کشته شدن نادر شاه و تضعیف حکومت مرکزی، جزایر مجدد در تصرف اشغال گرایانه سلطان مسقط و سپس در زمان آقا محمد خان قاجار در تصرف استیجاری مسقط قرار گرفتند./

 جزیره قشم و توابع آن در طول سالیان بعد نیز محل مناقشات بسیار بوده اند. اشغال توسط انگلیس از سال 1907 میلادی و حتی  پس از سال 1921 که نیروهای نظامی انگلیس ایران را ترک کردند، در قشم و هنگام ادامه یافت تا اینکه در اوایل دوران پهلوی حکامی از جانب پایتخت منصوب شدند./

    موقعیت جغرافیایی قشم

جزیره قشم با 1500 کیلومتر مربع وسعت، در دهانه تنگه هرمز در حد فاصل خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است. فاصله قشم تا بندرعباس 22 کیلومتر و نزدیک ترین فاصله آن با بندر پهل است به فاصله تقریبی 8 کیلومتر. فاصله تقریبی قشم با پایتخت 1471 کیلومتر، با دبی 180 کیلومتر و با خصب در عمان حدود 60 کیلومتر است./

  موقعیت جغرافیایی عمان و اشتراکات فرهنگی

 کشور پادشاهی عمان که در منطقه خاورمیانه قرار دارد و نزدیک ترین فاصله دریایی آن با ایران از طریق جزیره قشم است، دارای مساحت تقریبی 309500 کیلومترمربع و طول سواحل آن 1700 کیلومتر است. این کشور به دلیل موقعیت سوق الجیشی و قرار گرفتن در خلیج عمان و تنگه استراتژیک هرمز که آن را دروازه انرژی نامیده اند و همچنین با عنایت به اینکه بهترین مسیر برای دسترسی به بازار شمال آفریقا می باشد همواره مورد توجه کشورهای مختلف بوده است./

مردم عمان مسلمان و بیشتر آداب و رسوم ایشان ریشه در سنت های دینی دارد. به ویژه ماه مبارک رمضان و اعیاد مبعث و قربان بسیار مورد توجه و دارای اهمیت است و علیرغم اینکه به اقلیت های قومی تقسیم شده اند، به لحاظ فرهنگی اشتراکات فراوان دیگر نیز با ایرانیان دارند. بطور مثال تشریفات مراسم ازدواج و حنابندان که با رسوم و آیین های مردم جزایر ایران به ویژه قشم بسیار مشابه است./

   استقرار روابط سیاسی و توافق های بین المللی

اطلاعیه رسمی استقرار روابط سیاسی بین دو کشور در شهریور سال 1350 اعلام و اولین سفیر ایران در سال 1351 در مسقط مستقر و متعاقب آن نیروهای ارتش ایران به حمایت از دولت سلطان قابوس و سرکوب جنبش ظفار به عمان اعزام شدند و پس از پیروزی انقلاب به کشور بازگشتند. برقراری مناسبات سیاسی و نظامی بین دو کشور سرمنشاء تنظیم توافق نامه های بین المللی گردید که به اختصار به بررسی برخی از آن ها می پردازیم:

   موافقت نامه تحدید حدود

اولین توافق نامه بین المللی بین دو کشور، توافق نامه تحدید حدود فلات قاره بین دولت ایران و دولت عمان است که این قانون طی ماده واحده در سال 1353 تصویب شد. به موجب این توافق نامه مختصات خط مرزی بین دو سرزمین مشخص و مقرر گردید بدون توافق طرفین، درهیچ یک از دو طرف خط مرزی هیچ چاهی که بخش بهره ده آن از خط مرزی کمتر از 125 متر فاصله داشته باشد حفر نکنند و در صورتیکه میدان نفتی واحد یا میدان واحدی از مواد معدنی دیگر مشترک بین طرفین باشد، نسبت به هماهنگ ساختن عملیات و یا یک کاسه کردن خط مرزی توافق نمایند./

میدان مشترک نفت و گاز میان ایران و عمان، میدان هنگام است که در سال 1975 میلادی کشف شد و در فاصله تقریبی45 کیلومتر از قشم قرار دارد./

لازم به ذکر است لایحه تحدید حدود مرز دریایی ایران و عمان برای تعیین دقیق خط مرز دریایی در دریای عمان به طول تقریبی 450 کیلومتر در شهریور 1394 جهت طی تشریقات قانونی تقدیم مجلس و سپس تصویب شد.

   موافقت نامه کشتیرانی تجاری

این موافقت نامه که بر مبنای تمایل دو کشور بر فعال نمودن و گسترش کشتیرانی تجاری با در نظر گرفتن منافع متقابل و رعایت اصول آزادی کشتیرانی دریایی بین الملل تنظیم شده است طی قانون موافقت نامه کشتیرانی تجاری بین دولت ایران و دولت عمان در سال 1379 تصویب گردید.

به موجب این موافقت نامه که صرفا" کشتی های تجاریی را که تحت پرچم یکی از طرف های متعاهد قرار دارند و بر اساس قوانین جاری ثبت شده اند در بر می گیرد، طرفین ضمن اینکه متعهد به ارائه کلیه حمایت های ممکن در جهت استحکام روابط بین سازمان ها و موسسات دریایی دو کشور گردیده اند، مکلف هستند شناسنامه دریانوردی که برای خدمه کشتی های ایران و نیز گذرنامه دریایی را که برای خدمه کشتی های عمان توسط مقام های ذی صلاح صادر شده اند به رسمیت بشناسند.

  موافقت نامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری

مستفاد از این موافقت نامه که تحت عنوان قانون موافقت نامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری بین دولت ایران و دولت عمان در سال 1381 تصویب شده است، اساس و مبنای تنظیم آن علاقمندی به تحکیم همکاری های اقتصادی در جهت تامین منافع دو کشور با هدف به کارگیری منابع اقتصادی و امکانات بالقوه در امر سرمایه گذاری و نیز ایجاد زمینه مساعد برای سرمایه گذاری با تاکید بر لزوم تشویق و حمایت از سرمایه گذاری های اتباع طرف های متعاهد در قلمرو یکدیگر است./

 به موجب این قانون، سرمایه گذاری های اشخاص حقیقی و حقوقی که مورد تصویب مرجع صلاحیت دار طرف متعاهد سرمایه پذیر قرار گرفته باشد از حمایت کامل قانونی و رفتار منصفانه در خصوص بازگشت و انتقال سرمایه برخوردار است./

  موافقت نامه بازرگانی

مطابق این موافقت نامه که در سال 1382 تحت عنوان قانون موافقت نامه بازرگانی بین دولت ایران و دولت عمان و برمبنای علاقه متقابل به تحکیم و توسعه روابط بازرگانی و ارتقاء سطح همکاری های تجاری برپایه برابری، عدم تبعیض و حفظ منافع متقابل تصویب شده است، طرفین متعهد شده اند نسبت به ایجاد تسهیلات کنسولی برای اعطای روادید تجاری و تسجیل مدارک تجاری بر اساس عمل متقابل اقدام لازم را به عمل آورند.

همچنین به استناد متن و مفاد قانون مزبور، دو کشور ضمن اینکه توافق نموده اند موسسات و شرکت های تجاری خود را به شرکت در نمایشگاه هایی که در کشور طرف متعاهد برگزار می شود ترغیب نموده و حتی الامکان تسهیلات لازم را در اختیار شرکت های تجاری طرف متعاهد قرار دهند، متعهد شده اند اشخاص حقیقی و حقوقی کشور خود را به تشکیل مشارکت های بازرگانی، شرکت های مدنی و همکاری های بلند مدت تجاری تشویق کنند.

 مطابق این توافق نامه، ایجاد اتاق بازرگانی مشترک - که تشکیل شده است -، برگزاری همایش های تخصصی و همچنین تاسیس دفتر یا مرکز تجاری در قلمرو و بر اساس قوانین کشور میزبان، بخشی دیگراز توافقات دو کشور بوده است.

  سایر توافق نامه ها و روابط بین دو کشور

  دولتهای ایران و عمان، قراردادها و توافق نامه های دیگری نیز تنظیم کرده اند که تعدادی از آن ها بدین شرح هستند:

• موافت نامه همکاری و هماهنگی امنیتی در آذر 1388
• توافق نامه صادرات گاز ایران به عمان در شهریور 1392
• توافق همکاری های زیست محیطی در اسفند 1392 جهت همکاری های دوجانبه برای تبادل اطلاعات و حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و سواحل آن.
• تفاهم نامه همکاری در زمینه کار و اشتغال و گسترش آموزش های فنی و حرفه ای در اسفند 1392
• توافق بر اجرای سه طرح کلان پژوهشی در مرداد 1394 با عناوین تولید پروتئین های نوترکیب، فرآوری آب همراه نفت برای استفاده مجدد، تولید نسل جدید تجهیزات انرژی خورشیدی برای افزایش بازدهی استخراج چاه های نفت./

نظر به اینکه یکی از رئوس مطالب مطروحه توسط سفیر عمان در جلسه اخیر سازمان منطقه آزاد قشم، مبادلات نفتی و گازی میان قشم و عمان و همچنین استفاده از توان سرمایه گذاری عمان و منطقه آزاد قشم در حوزه نفت و گاز بوده است، اهمیت و سطح روابط دو کشور در قالب یکی از توافقات و به عنوان نمونه بیان می شود:

  توافق نامه صادرات گاز ایران به عمان

 به نقل از ماهنامه داخلی شماره 101 شرکت ملی گاز ایران، در شهریور سال 1392 رهبر معظم انقلاب در دیدار سلطان قابوس پادشاه عمان و هیات همراه ایشان که به تهران سفر کرده بودند، ضمن اشاره به روابط دوستانه، بر وجود زمینه های متعدد برای گسترش بیش از پیش روابط دو کشور در حوزه های مختلف به ویژه در بخش گاز تاکید فرموده اند. سلطان قابوس نیز متقابلا" ضمن اشاره به پیوندهای تاریخی و فرهنگی و روابط بسیار خوب دو کشور، موارد مذاکره خود را با رییس جمهور کشورمان در زمینه گسترش بیشتر روابط در بخش های مختلف اقتصادی، ترانزیتی و به ویژه در حوزه گاز بیان کرده اند./

   حاصل این مختصر

 نظر به موارد فوق الذکر علی الخصوص معاهدات فیمابین که از مصادیق ماده 9 قانون مدنی هستند و با عنایت به قوانین و مقررات حاکم بر سرمایه گذاری در مناطق آزاد تجاری - صنعتی که در شماره 32 هفته نامه صور اسرافیل به تاریخ 19 دی 1394 به آن پرداخته شد و نیز با توجه به توانمندی های قشم در حوزه های سوخت رسانی و تعمیرات کشتی که با تکمیل شدن آن بخش عمده ای از نیاز کشورهای حاشیه خلیج فارس منجمله عمان و نیز کشتی های عبوری سایر کشورها تامین می شود، مبنا و اهمیت گسترش روابط ایران با عمان به ویژه از طریق قشم مشخص است.

 در این راستا موقعیت جغرافیایی قشم وعمان نسبت به یکدیگر که نقطه آغاز و اتصال کریدور شمال - جنوب هستند و از این باب، مسقط می تواند دروازه ورود انرژی ایران به بازارهای بین المللی باشد، حائز اهمیت است. همچنین با اجرایی وعملیاتی شدن شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس، جزیره قشم راه توسعه ترانزیت به بازار کشورهای روسیه، آذربایجان، ارمنستان، ازبکستان، بلاروس، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان و... است و هند را به کریدور شمال - جنوب متصل می نماید./

ماده واحده قانون موافقت نامه تاسیس دالان حمل و نقل و گذر بین المللی بین دولت های ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان، تایید و تاکید بر این مهم است.هرگونه نظر، انتقاد و پیشنهاد از طریق سایت www.themis.ir قابل طرح است.