مصداق هایی از عدالت ورزی

رضا زرعی وکیل پایه 1 دادگستری - اردبیل

الف- خاطره ای از دکتر محمود آخوندی ، پدر آیین دادرسی کیفری در ایران

دکتر محمود آخوندی در جشن استقلال اسفندماه 1393 به همراه جمعی دیگر از استادان و وکلای تلاشگر و پیشکسوت مهمان کانون وکلای دادگستری اردبیل بودند . هیئت مدیره ، بعد از مشورت در کمیت و کیفیت برنامه ها ، مسئولیت طراحی و اجرای قسمتی از مراسم جشن و سخنرانی ها را به نگارنده واگذار نمود . اینجانب نیز بنا به شأن استاد و نظر به صراحت گفتار و سِحر بیان و قلم شیرین آن سفرکرده پیشنهاد اعطای وکالت پایه یک دادگستری و بزرگداشت ویژه برای دکتر آخوندی را ارائه نمودم ، که تصویب و اجرا شد .     

در این مراسم بعد از شرح مختصری از زندگی استاد ، گوینده با این ابیات - که نگارنده در همان مراسم سروده بود - استاد را برای ادای سخنرانی دعوت کرد :  

                       ای  نامه !   ببر  سلام  ما  را                    حرف    دل     لاکلام    ما   را

                       در محضر آن  بزرگ استاد                    تا  مجلس ما  ز حق  کند  یاد

                       از عشق  بگوید  و  کمالات                    از  حق طلبان  و  ذکر  حالات

                       از مهر و  وفا  سخن  بگوید                    آیین    وفاق   و   داد    جوید                   

                       شادیم   به  رؤیت   جمالش                    بر سحر بیان و شور و حالش

1- دستبند بر دست یکی از وکلای دادگستری در اردبیل!

از طرف دیگر چون ماجرای دستبند زدن بر دست وکیل پایه یک در دادسرای اردبیل را دکتر آخوندی از زبان خود وکیل مذکور - که چندماه پیش از اسفند 93 صورت گرفته بود – شنیده بود ، صریحاً در سخنرانی تذکر داد که «دادسرا» با «دادگاه» که مدنظر قانون است ، فرق می کند و اعلام جرم از این بابت توسط دادسرا و متعاقب آن دستبند زدن بر دست وکیلی که از منافع موکلش دفاع می کند ، با موضوع دفاع وکیل نباید مشتبه شود و به عنوان «اخلال در نظم دادسرا و یا دادگاه» تلقی گردد و در نتیجه دادسرا در هر صورت حق نداشته با بهانه های واهی دستبند بر دست وکیل دادگستری بزند!

آری! وکیل مورد نظر غیر از دفاع از موکلش و این که دادسرای اردبیل حق نداشته پرونده کیفری فرار از دین را در واحد خودساخته ای به نام «شورای حل اختلاف» معطل و متوقف کند ، کار دیگری نکرده بود که مستوجب پرونده سازی و دستبند زدن بر وی باشد! شاعر چه خوب می گوید :

فروشی گر همه اسباب بازی               از آن بهتر کنی پرونده سازی!

لحن صریح استاد مورد استقبال حضار از جمله قضات حاضر در جلسه و خانواده کارآموزان وکالت واقع شد و بسیار سازنده و روشنگر بود .

با این حال فوت حضرت استاد در اوایل سال 94 باعث تأسف عمیق وکلای اردبیل و سراسر ایران شد . روحش شاد و نورانی باد!

2- قسمتی از اظهارات استاد در این مراسم کانون اردبیل  

در این مراسم ، که دکتر آخوندی اظهارات خود را با عنوان : «وکیل دادگستری ، عدالت  و استقلال» ارائه می دادند ، از جمله فرمودند :

وکیل زمانی می تواند به وظیفه وکالتی و رسالتی خود درست عمل کند که استقلال باشد ، آزاد باشد ، تابع این و آن نباشد . من به کرات می گویم وکیل آزادۀ دادگستری . یعنی وکیلی که صرفاً دنبال دستمزد نیست .وکیلی که صرفاً برای درست جلوه دادن موکل خود نیست . وکیلی که بی طرفانه و در جهت قانون عمل می کند . هر یک از اصحاب دعوا که به موجب قانون ذی حق باشند او را تقویت می کند و در این راستا نباید تابع نظر دیگری باشد .اگر تابع نظر دیگری باشد نمی تواند وظیفه و رسالت تاریخی خود را درست انجام دهد .

وکیل دادگستری ، وکیل آزاده دادگستری نه هر وکیلی! بیشتر وکلایی که می شناسیم همه وکلای آزاده اند . وکیل آزاده کسی است که یکطرفه عمل نمی کند . تنها از موکل خود دفاع نمی کند . از قانون دفاع می کند ، از حق دفاع می کند . می خواهد ستم دیدگان را یاری دهد .چنین وکیلی است که به او می گوییم : «بال فرشته عدالت» . چون بال فرشته عدالت است باید فرشته خو و فرشته صفت باشد . این صفت عالیه اخلاقی انسانی است که وکیل دادکستری را در حد فرشتگان آسمانی می گنجاند و عدالت با این بال هاست که می تواند به اوج آسمان ها برود ... اصلاً منظور از عدالت یعنی چه ؟ ...

از نظر من عدالت یعنی اجرای درست قانون . قاضی خوب ، قاضی عادل ... حق ندارد به بهانه عدالت از قانون دوری بجوید . وکیل دادگستری هم زمانی دادگرانه عمل می کند که قانونمند حرکت بکند... برای مرز بندی عدالت باید بپذیریم قانون بهترین معیار است. قانون ممکن است نادرست باشد باید اصلاح بکنیم . قانون به هر حال ساختۀ دست بشر و قابل تغییر و تحول است . هر قانونی را که دیدیم نادرست است می توانیم عوض بکنیم اما تا زمانی که قانون است باید اجرا بکنیم ...

وکیل زمانی می تواند این وظیفه مهم و رسالت کاری خود را انجام بدهد که استقلال داشته باشد . اگر میگوییم قاضی باید استقلال داشته باشد وگرنه نمی تواند رأی درستی بدهد ، قبول است ، می پذیریم . اما در کنار آن ، وکیل بال دیگر فرشتۀ عدالت هم باید مستقل باشد ، استقلال لازمه حسن انجام هر کاری است . پس وکالت هم لازمه اش استقلال است . اما استقلال وکیلان دادگستری را چه افراد یا چه نهادهایی تهدید می کنند؟

اول خود قوه قضائیه و سازمان های قضائی آفتی هستند بر استقلال وکلا . وکیل باید در برابر دادرسان آزاد باشد . هیچ دادرسی نباید حق داشته باشد به وکیل دیکته بکند دفاعت را چنین بنویس ، چنین بگو ، این را بگو ، آن را نگو! همۀ این ها استقلال وکیل دادگستری را متزلزل می کند . وکیل باید خود طرز دفاع را پی ریزی کند ...

ب- تأیید اعتراض وکلا و توقف آیین نامه تنظیمی اوایل 88  !

خاطره دیگر وکالت حقیر در سال 1388 اتفاق افتاد ، که اولی مصاحبه مطبوعاتی تیرماه سال 88 بود که در سالن جلالی نائینی کانون مرکز انجام دادیم و نگارنده به عنوان نماینده کانون اردبیل به همراه نمایندگان کانون های دیگر و هیئت رئیسه اسکودا این جمله استادم جناب جندقی پور را وِرد زبانمان کردیم : که می میریم ولی آیین نامه ای که استقلال ما را سلب کند اجرا نمی کنیم! که البته در آن جو رعب انگیز بسیار مؤثر واقع شد . ولی این پایان ماجرا نبود .  

به فاصله یک ماه ، و تقریباً با همین ترکیب با حضرت آیت ا.. صادق لاریجانی در تاریخ 19/5/88 ملاقاتی داشتیم که علاقه مندان شرح آن را می توانند در شماره 55 مدرسه حقوق کانون محترم اصفهان مطالعه فرمایند .

در این مراسم آقایان کشاورز و جندقی پور به عنوان نماینده حاضرین شروع به صحبت کردند ولی حضرت آیت ا... اظهار تمایل کردند که نظر جمع حاضرین را ، تک تک بشنوند که بسیار مورد پسند حاضرین واقع شد . در ادامه ، نزدیک به این مضمون را فرمودند : « که باید درون خود را پالایش کنید ».جناب آقای جندقی پور در جواب اظهارات معظم له ، بلافاصله به موضوع ورود قضات سلب صلاحیت شده به کانون های وکلا با الزام دادگاه های عالی انتظامی قضات اشاره کردند و افزودند که بسیاری از همکاران ما را قضات شریف و تحصیل کرده ای تشکیل می دهند که بعد از بازنشستگی افتخار همکاری را به ما داده اند... دیدار آنقدر صمیمانه شده بود که وقتی نوبت اظهار نظر آقای مندنی پور به عنوان رئیس وقت کانون استان فارس اشاره به موضوع مقالۀ یکی از قضات محترم دادگاه تجدیدنظر استان فارس در دفاع از استقلال کانون ها کردند ، موضوع جلب نظر نمود تا نوبت به نگارنده رسید و بعد از اشاره به ضرورت حفظ استقلال قضات و وکلا ابیات ذیل را به قصد تأکید بر استقلال قضات محترم - که وظیفه اصلی قوۀ قضائیه است - قرائت کردم :

برای قاضیان خط امان بخش            مقامی آن چنان بر قاضیان بخش،

که از خشم بداندیشان نترسند          ز غوغای ستم کیشان نترسند ...

بعد از ختم جلسه همکاران بزرگوار ، از روی لطف و بنده نوازی این جانب را در خصوص اظهاراتم مورد تشویق قرار دادند . ظاهراً وظایف درست انجام شده بود ؛ چرا که در پایان این مراسم حضرت آیت ا.. لاریجانی اعتراض وکلا را وارد دانستند و به فاصله چند روز بعد از این ملاقات آیین نامه تنظیمی رئیس محترم قبلی قوۀ قضائیه را که حتی در روزنامه رسمی نیز چاپ و منتشر شده بود ، رسماً متوقف و منتفی شد تا بعداً با لایحه جامع کذایی چه پیش آید! آری ای عزیز! به قول مولوی :

عقل قوت گیرد از عقل دگر          پیشه گر کامل شود از پیشه گر