قانون سقط تراپیوتیک، قانونی مترقی

انواع سقط جنین در حقوق ایران:

از گذشته تا به امروز سیاستها و قوانین مربوط به سقط جنین دارای تنوع و تفاوتهای قابل توجه در جوامع مختلف بوده است . به نظر میرشد که موضوع صدرالذکر را از جهات ذیل مورد بررسی و مداقه قرار داد .

الف) : سقط جنین جزایی

حقوق جزای فعلی که منشاء آن منبعث از حقوق اسلامی است جنین را در 6 حالت بررسی می نماید :

1- نطفه 2- علقه 3- مضغه 4- جنین در مرحله تشکیل استخوان 5 - جنیني کامل فاقد روح.6- جنین دارای روح

سقط جنین در هر یک از مراحل فوق ، عنوان جزایی داشته و قابل مجازات است ولیکن جنین فقط در آخرین مرحله از مراحل حیات خویش انسان بشمار رفته و قتل آن مستلزم پرداخت دیه کامل خواهد بود . اما از بین بردن جنین روح دار مشمول عنوان قتل نبوده و متضمن قصاص نیست قانونگذار در قانون سقط درمانی حکم به جواز سقط جنین قبل از ولوج روح تحت شرایط خاصی صادر و در دیگر مواد قانونی حکمی مبنی بر جواز سقط بعد از ولوج روح بیان نکرده و از عمومات سایر مواد قانونی و قواعد اسلامی برداشت شده که سقط جنین بعد از ولوج روح جرم محسوب مي گردد.

بنابراین از لحاظ قوانین ایران تنها مورد مجاز سقط جنین ، سقط درمانی است و قانونگذار ایران از بین 4 نظر پیرامون جواز یا حرمت سقط جنین ، تنها یک مورد را قانونی شناخته و آن جواز سقط قبل از ولوج روح با شرایط خاص و حرمت سقط جنین بعد از ولوج روح بطور مطلق است.

مع الوصف ؛ توجها به بند 6 م 716 ق. م. ا. دیه جنین که روح در آن دمیده شده است . براساس جنسیت معادل دیه کامل انسان لحاظ و با تصریح م 306 ق. م. ا. مصوب سال 92  ،‌سقط جنین در هیچ یک از مراحل رشد قتل نبوده و حتی در صورت عمدی بودن موجب قصاص محسوب نداشته است .

ب) : سقط جنین ناشی از حوادث غیرعمدی    ج) : سقط جنین ناشی از ارتکاب جرم یا خشونت   ى) سقط جنین اورژانسی

سقط جنین درمانی (تراپوتیک :(

انسان قبل از اینکه متولد گردد مرحله ای را طی می نماید که اگرچه موجودی زنده محسوب می گردد ولیکن نام انسان بر او صدق ننموده ، و با عنوان خاصی بنام ( حمل ) یا (‌جنین) شناسایی میگردد. سلب حیات از جنین نیز قتل نبوده تا بتوان مرتکب آنرا بعنوان جرم قتل تحت تعقیب قرار داده و از طرف حمایت کیفری از جنین قبل آنکه مبنای عرفی داشته باشد دارای مبنای شرعی است .

لذا ضرورتهای سقط جنین را اصطلاحا سقط درمانی نامیده  و تعاریف متعددی نیز از جمله موارد ذیل به جهت سقط درمانی از جانب اهل فن ارائه گردیده است . از جمله :

1)ختم حاملگی قبل از قابلیت حیات جنین ، برای حفظ سلامت مادر یابه بدلیل بیماریهای جنین .

2) ختم حاملگی قبل از قابلیت حیات جنین ، بدلیل اینکه بعد از تولد بعلت عقب ماندگی یا ناقص الخلقه بودن ، موجب حرج والدین یا طفل می گردد .

لذا ؛ وضعیتی که سلامت مادر را به خطر انداخته و حاملگی را تشدید نماید از موارد اندیکاسیون موارد سقط درمانی است و‌موارد متعددی را مشمول است . و منظور از سقط جنین به جهت درمان ، همانا انداخت یا افتادن جنین قبل از نمو کامل یا تولد طبیعی بدلیل اضطرار و علل پزشکی و به جهت حفظ جان مادر و . . . ذکر گردیده و در بسیاری از کشورها اجازه قانونی جهت پایان بخشیدن طبی به تب حاملگی بنام (‌سقط درمانی ) یا The rapeutic aborthion مطرح بوده و لازمه آنرا اثبات یک وضعیت پزشکی قبل از انجام سقط است .

علل سقط جنین :

سقط جنین ممکن است دراثر عوامل جنینی 1 اسـتئـــوژنزيــس‌ ايمــپرفكــتا مادرزادی    2 ديسپلازي‌ استخواني‌ غـضـروفـي‌ كشنـده‌ يـا استيپـل‌ اپـي‌ فـيـزيال3 بيماري‌ استئوپتروزيس‌ انفانتيل‌ (فرم‌ بدخيم‌)       4 آژنزي‌ دو طرف‌ كـليــه‌   و.....          مانندد : یا مادری  مانند : 1 هر بيماري‌ دريچه‌اي‌ كه‌ به‌ نارسايي‌ قلبي‌ منجر شده‌ و غيرقابل‌ درمان‌ باشد2 هر نوع‌ مسائل‌ حاد قلبي‌ غير از كرونر        3 سابقه‌ بيماري‌ كارديوميوپاتي‌ ديلاته‌ در حـاملگـي‌هـاي‌ قبلـی و...ایجاد گردد. ریسک فاکتورهایی که بصورت واضح درخصوص سقط جنین وجود دارد شامل سن ( OR= 2.3 بعد از سن 30 سالگی) ، سابقه قبلی سقط جنین که با افزایش دفعات، شانس سقط مجدد را افزایش می دهد وفاکتورهای نژادی و سایکولوژیک می باشد. پاریتی ، سابقه سقط ارادی، حاملگی های با کمک دارو و تکنیکهای پزشکی، روشهای پیشگیری از بارداری،مصرف تنباکو بنظر می رسد نقش مهمی درسقط خودبخودی داشته باشد. خانمهای سن 20 -24 سال دارای ریسک سقط بمیزان 9 درصد وخانمهای 45 سال یا بیشتر دارای ریسک سقط بمیزان 75 درصد می باشند.

انواع ناهنجاریهای کروموزومی نظیر مونوزومی و... منجر به سقط می شوند ولی ممکن است بندرت سبب تولد نوزاد ناهنجار شوند که درسیر حاملگی قابل تشخیص خواهد بود بخصوص در سقط های یوپلوئید که دیرتر و اغلب پس ازهفته 13  اتفاق می افتد. حدود 50 – 60 درصد از رویانها و جنین های اولیه که دچارسقط خودبخودی می شوند، دارای ناهنجاریهای کروموزومی هستند که این امرعامل بیشتر موارد سقط زودرس در بارداری به شمار می رود. با افزایش سن بارداری نقش اختلالات کروموزومی درسقط کاهش می یابد بطوری که در سه ماهه دوم مسئول یک سوم موارد سقط می باشد.حدود 30 – 50 درصد حاملگی ها پس از سه ماهه سوم ادامه می یابد. و بیشتر حاملگی ها قبل از اینکه پزشک ووجود جنین را تشخیص دهد ازبین می روند.

ازعلل مادری سقط جنین میتوان عفونت ها ،بیماریهای مزمن نظیر سل، کارسینوماتوز ، اختلالات اندوکرین مثل پرکاری تیروئید دیابت و...  را می توان ذکر کرد. کمبودشدید ید ممکن است با سقط همراه باشد کمبود هورمون تیروئید درزنان شایع است .

لازم به ذکر است که تقریبأ 205 میلیون حاملگی هرسال در سراسر  دنیا اتفاق می افتد که بیشتر از یک سوم آنها ناخواسته بوده و حدود یک پنجم آنها بشکل سقط القایی خاتمه می یابد. افراد مراجعه کننده جهت دریافت مجوز سقط در کشور ما بر اساس اعتقادات مذهبی وقوانین موجود درکشور همگی در خانمهای ازدواج کرده می باشد لذا تمایل بیشتری به حفظ  بارداری وجود دارد ر در اکثر آنها  ممکن است در مراحل اولیه بارداری که احتمال ناهنجاری مطرح می گردد بدلایل مختلف ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. مهمترین علت انجام سقط تراپیوتیک وجود بیماریهای متابولیک وآناتومیک و یا ناهنجاریهای جنینی است. اگرچه  ناهنجاریهای جنینی علت عمده اقدام جهت سقط تراپیوتیک را تشکیل می دهد ولی دراغلب قوانین موجود دردنیا توجه به سلامت و حیات مادر دراولویت بوده است.ازبین علل مادری که منجر به صدور مجوز جهت سقط تراپیوتیک گردیده است ، بیشترین علت منجر به سقط تراپیوتیک  بترتیب شامل اکلامپسی وفشارخون مزمن و نارسایی کلیه  و سپس بیماریهای دریچه ای قلب بوده است .  و ، بیشترین اندیکاسیون مادری سقط جنین بیماری قلبی عروقی بوده است. با توجه به شیوع بالای بیماریهای هیپرتانسیو دربارداری و خطر مرگ مادر باردار بنظر می رسد.  ازبین علل جنینی که منجر به صدور مجوز جهت سقط تراپیوتیک گردیده است ، بیشترین علت منجر به سقط تراپیوتیک بترتیب تاتالاسمی ماژور و ناهنجاریهای CNS  و هیدروپس فتالیس و ناهنجاری استخوانی  قرارداشتند بطور کلی سقط جنین تراپیوتیک با عنایت به قوانین متفاوت در دنیا تابع تغییرات زیادی است بطوری که این تغییرات گاهأ  موجب مشکلات بهداشتی درمانی در برخی جامع می گردد لذا بهبود قوانین  سقط جنین با دیدگاهی واقع بینانه در دنیا میتواند سبب کاهش تولد نوزاد ناهنجار آناتومیک و کاهش تحمیل هزینه های درمانی جهت نگهداری آنها ، کاهش مرگ ومیر مادربارداربعنوان شاخص بهداشتی مهم گردد.شناسایی بیماریهای شایعی که می تواند برای مادر باردار خطرساز بوده و منجر به سقط تراپیوتیک گردد، نقش مهمی در کاهش سقط جنین می تواند داشته باشد. تشخیص  ودرمان بموقع برخی از علل منجر به سقط تراپیوتیک  بخصوص بیماریهای قلبی عروقی و بیماریهای کلیوی قبل از باداری در  خانمهای سنین باروری و کنترل عوارض کشنده آنها می تواند نقش موثری در کاهش سقط تراپیوتیک داشته باشد.

با توجه به قوانین موجود در کشور ما، امکان صدور مجوز سقط فقط قبل از 16 هفته بارداری وجود دارد وا گاهأ مشاهده می گردد خانم باردار دارای شرایط انجام سقط جنین می باشد ولی بعلت تأخیر در مراجعه وافزایش سن بارداری امکان انجام سقط براساس قانون وجود ندارد. بنابراین بهبود روشهای تشخیصی ناهنجاریهای جنینی  نظیر CVS ، تصویربرداریهای مدرن و انجام بررسی های هورمونی در مراحل اول حاملگی و شناسایی بیماریهای مزمن مادر می تواند نقش مهمی در کاهش انجام سقط های قانونی داشته باشد.با توجه به فراوانی تالاسمی ماژور بعنوان علت مهم جنینی منجر  به صدورسقط جنین در بسیاری از مناطق ایران می تواند بسیار حائز  اهمیت باشد بطوری که با توجه به توصیه های سازمان بهداشت جهانی در خصوص غربالگری تالاسمی قبل از ازدواج  وانجام آن درکشور ما ، همچنان تالاسمی ماژور در صدر علل منجر به سقط تراپیوتیک قرار دارد. بنابراین علت آن را می توان در اشکال در ارزیابی آزمایشگاهی و عدم شناسایی تالاسمی مینور در زوجین ، عدم توجه زوجین به نتایج آزمایش و ازدواج مبتلایان به تالاسمی مینور و شیوع بالای این ناهنجاری ژنتیکی در برخی استانها مانند استان گلستان  باید جستجو نمود.

قانون سقط تراپیوتیک در کشور ما از بسیاری از جهات  جزء قوانین مترقی دنیا محسوب می گردد بطوری که اولأ  دراین قانون به هردو جنبه سقط جنین یعنی بیماریهای مخاطره آمیز مادر و ناهنجاریهای جنینی توجه کافی شده و ثانیأ عدم دخالت نظر زنان باردار در انجام سقط خودخواسته می تواند موجب ارتقاء فرهنگ استفاده ازروشهای پیشگیری ازبارداری و برنامه ریزی زوجین در فرزندآوری شده و موجبات کاهش بی بندوباری و کاهش حاملگی در زنان ازدواج نکرده می گردد.