صفحه اصلی / اخبار/ حقوق شهروندی / حقوق شهروندي با عدالت در عرصه قضا درآميخته است

خلاصه ای از :«چگونگی تفسیر و نقد حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران»

حقوق شهروندي با عدالت در عرصه قضا درآميخته است


حقوق شهروندي با عدالت در عرصه قضا درآميخته است

حسین اردکانی- نایب رئیس کانون وکلای اصفهان

در تاريخ انديشه ورزي بشر، شهروندي مفهومي كهن و ارزشمند به شمار مي آيد كه در پيوند با هنجار هاي اجتماعي و مكاتب گونانگون،به طور توام بر حقوق و مسئوليت هاي افراد جامعه دلالت دارد. بر اين اساس، تعهدات فردي و گروهي در هر دو وجه طبيعي و قرار دادي، با مفهوم و گستره حقوق معنا مي يابد. ارتباط و هم سويي حقوق و مسئوليت ها آنگاه به درستي تبيين مي شود كه تعريف و برداشت خاص ما از عدالت آشكار گردد.

بدين سان، حقوق شهروندان از يك سو، با تعهدات آنان در جامعه، و از دگر سو، با مفهوم عدالت گره مي خورد. مفهوم اخير در عرصه هاي گوناگون فعاليت اجتماعي تبلورمي يابد؛ به گونه اي كه همه اين عرصه ها با پيش فرض ها و اصول موضوعه آن هم سنخي دارد. از اين رو، مفهوم عدالت در عرصه دادورزي و قضا متفاوت از اين مفهوم در ساير عرصه ها نيست. تعيين مصاديق آن در هر يك از عرصه ها و در شمار آن، عدالت در عرصه دادورزي و قضا چگونگي كاربست صحيح برداشت خاص ما از عدالت را نشان خواهد داد.

در دوره مدرن نيز، حقوق شهروندي با عدالت در عرصه دادورزي و قضا درآميخته است. بدين لحاظ،چگونگي تفسير و نقد حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی با شرایط اجتماعی روز و درک خاص مردم در دوره کنونی از نیاز های خود،بسان همه نظام های حقوقی دیگر ،مساله تفسیر و نقد این حقوق و سازوکار تحول در آن مطرح می کند .پرسش اصلی این پژوهش آن است که تفسیر و نقد حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی چگونه امکان پذیر بوده است؟در ÷اسخ ،مدعا آن است که تفسیر و نقد این حقوق بر پایه برداشت خاص از عدالت امکان پذیر بوده است.

بر این اساس، راستی  آیینی دینی در حقوق شهروندی با دو انگاره بدیع کرامت برابر و تبعیض های مثبت تعدیل و اصلاح می شود. بدین سان، در نظام حقوقی جمهوری اسلامی، تلاش بر این است تا حقوق شهروندی بر پایه  مفهوم عدالت در عرضه دادورزی و قضا توجیه گردد.

این امر بدان معناست که توام با درخواست ایفای درست مسئولیت ها و تعهدات، شهروندان جامعه از حقوقی از حقوقی بهرمند هستند که با اتکای بر کرامت برابر تعیین می شوند. اما حرکت در راستای تحقق این آرمان، با حرکت همزمان به سوی وضعیت و جایگاه خاص برخی شهروندان چون زنان،کودکان و کهنسالان همراه است. در اینجا دو مولفه برابری و تفاوت در مناسبات اجتماعب هم نشینی می یابند تا آرمان عدالت در عرصه دادورزی و قضا را تحقق بخشند.

نتیجتاً:

در این پژوهش آشکار گردید که پذیرش ار گونه اصول مبنایی در عدالت اجتماعی، می تواند سیاست کیفری ناظر به حقوق شهروندی را در زمینه های گوناگون متحول کند. پاسداشت حقوق شهروندی، همانگونه که با اتکای به عدالت کیفری، بر اصل کرامت برابر دلالت دارد، به موازات آن تبعیض مثبت را نیز روا می شمرد. بر این اساس پذیرش اصول مبنایی عدالت کیفری در حقوق شهروندی، در دو جهت تحول در حقوق کنونی جمهوری اسلامی را نیز اقتضا می کند. نخست؛ حرکت به سوی برابری در حقوق. دوم، حرکت به سوی تبعیض در حقوق. در نظام حقوقی جمهوری اسلامی،حقوق شهروندی افزون بر مساله حقوق اشخاص، شامل حقوق اقلیت های گروهی نیز می شود.

این نوشتار با تمرکز بر حقوق شهروندی اشخاص(و نه گروه ها)،دو مساله اساسی تفسیر و نقد این حقوق را مطالعه کرده است.

این دو مساله بر پایه برداشت خاص از عدالت به تحول در قوانین موضوعه منجر شده است، اما تفسیر و نقد عمدتا در چهارچوب راست آیینی دینی ارایه شده است. راست آیینی دینی در حقوق شهروندی با دو باور جدید به کرامت برابر و تبعیض های مثبت در حال تعدیل و اصلاح است. با این وجود، پذیرش بخشی از استلزامات حقوقی مرحله کرامت برابر و نادیده انگاشتن آموزه اصالت نیازمند توجه جدی ر پژوهش های آینده است. بدین سان،تفسیر خاص نظام حقوقی جمهوری اسلامی از مفهوم عدالت بنابر اتکای آن بر راست آیین دینی،کرامت برابر و آموزه اصالت تفاوت های بارزی پیدا می کند. تبعیض های حقوقی مثبت پیامد مستقیم این چندگونگی در تفسیر است.

 

راهبردهای پیشنهادی :

در این پژوهش آشکار گردید که تفسیر و نقد حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ارتباط ناگسستنی با برداشت خاص این نظام حقوقی از مفهوم عدالت دارد. براین اساس، می تواند راهبردهای پیشنهادی زیر را مطرح کرد:

  • ضرورت انجام پژوهش های بنیادی در خصوص مفهوم عدالت با بهره گیری از شرایط خاص تاریخی، اجتماعی و مقتضیات خاص زمانی و مکانی.
  • اهمیت بخشیدن به فلسفه حقوق در مطالعات آکادمیک و بازنگری های میدانی
  • توجه به ضرورت پویانگری حقوق شهروندی و رها ساختن نگاه ایستا و تعصب ورزی غیر خردمندانه
  • لزوم تحول و بازنگری در عرصه های گوناگون حقوق شهروندی و عدم تحدید آن به تعزیرات.

 

 

 

 

0 نظر برای “ حقوق شهروندي با عدالت در عرصه قضا درآميخته است

منتظر نظرات شما هستیم

نگران نباشید، ایمیل شما منتشر نمیشود.