حادثه ناشی از کار عبارت است از اتفاقات یا پیامدی‌هایی که در جریان انجام کار پدید آمده و با صدمات شغلی مرگبار یا غیرمرگبار همراه می‌باشد و ایمنی کار یعنی فرار از موقعیت‌هايی‌که می‌تواند باعث مرگ، جراحت، بیماری‌های شغلی، صدمه و یا خسارت به اموال و تجهیزات گردد. به عبارت دیگر شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می‌تواند سلامتی آن را به خطر اندازد مصون می‌دارد.
كارگر: كسي است كه به هرعنوان در مقابل دريافت حق‌السعي اعم از مزد، حقوق، سهم سود و (ساير مزايا به درخواست كارفرما كار می‌کند).
كارفرما: شخصي است حقيقيي یا حقوقي كه كارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعي كار می‌کند.
ماده يك قانون كار: كليه كارفرمايان، كارگران، کارگاه‌ها، مؤسسات توليدي، صنعتي، خدماتي و کشاورزی مکلف به تبعيت از اين قانون می‌باشند. در ماده5 نيزكه تقريباً تكرار همان ماده است و صرفاً دو مورد به آن اضافه شده آمده است؛ كليه كارگران، كارفرمايان، نمايندگان آنان و کارآموزان و نيز کارگاه‌ها مشمول مقررات اين قانون مي‌باشند.
قراردادكار: عبارت است از قرارداد كتبي يا شفاهي كه به موجب آن كارگر در قبال دريافت حق‌السعي كاري را براي مدت موقت يا غيرموقت براي كارفرما انجام می‌دهد.
مسئولیت کیفری بروز حادثه بر عهده کیست؟
مسئولیت کیفری حادثه، حسب نظر بازرسان کار یا کارشناسان رسمی دادگستری و بر اساس رأی قضایی بر عهده مقصر یا مقصرین حادثه است. حسب ماده 95 قانون کار مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحدهای موضوع ذکر شده در ماده 85 این قانون خواهد بود. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد، حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات‌های مندرج در این قانون مسئول است.
در صورت وقوع حادثه شغلی در کارگاه وظیفه کارفرما چیست؟
الف) به استناد ماده 65 قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورد.
ب) به استناد تبصره ماده 95 قانون کار کارفرما یا مسئولان واحدهای موضوع ماده 85 قانون کار موظفند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه‌ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌گردد ثبت و مراتب را سریعاً به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند همچنین به استناد ماده 9 آئین‌نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی و ماده 65 قانون تأمین اجتماعی، کارفرما باید وقوع هر گونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه صندوق تأمین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه حادثه اقدام نماید.
از لحاظ قانون تأمین اجتماعی کارگری که در حین کار دچار حادثه شغلی گردیده از چه خدمات درمانی می‌تواند استفاده نماید؟
حسب ماده 54 قانون تأمین اجتماعی بیمه شدگان و افراد خانواده آن‌ها از زمانی که مشمول مقررات می‌گردند در صورت مصدوم شدن بر اثر حوادث یا ابتلا به بیماری می‌توانند از خدمات پزشکی استفاده نمایند خدمات پزشکی که به عهده صندوق تأمین اجتماعی است شامل کلیه اقدامات درمانی سرپایی، بیمارستانی، تحویل داروهای لازم و انجام آزمایشات تشخیص طبی می‌باشد.
بیمه مسئولیت مدنی حوادث ناشی ازکارچیست؟
بیمه مسئولیت، بیمه‌ای است که به موجب آن بیمه‌گر متعهد می‌شود که هر گاه بیمه گذار در عقد معین به سبب تخلفی از تعهد خود ملزم به پرداخت خسارتی به نفع متعهد (زیان دیده) آن عقد گردد بیمه‌گر آن خسارت را بپردازد. در خصوص بیمه مسئولیت مدنی حوادث ناشی از کار عبارت است از مسئولیتی که کارفرما در خصوص مقصر بودن خودش از یکی از شرکت‌های بیمه خریداری می‌نماید یا به عبارت دیگر مسئولیت خود را در مقابل کارگران به شرکت بیمه واگذار می‌نماید.
آیا بررسی حوادث ناشی از کار توسط بازرسان کار مستلزم پرداخت هزینه می‌باشد؟
بررسی حادثه ناشی ازکارکه ازطریق ادارات کار و امور اجتماعی توسط بازرسان کاربه عنوان ضابطین مراجع قضایی انجام می‌شود رایگان بوده و تنها در صورت اعتراض هر یک از طرفین دعوی به نظر بازرس کار، بررسی حادثه با نظر مقام قضایی مستلزم پرداخت هزینه کارشناسی است.
گزارش بازرسان کار در تهیه حوادث ناشی از کار در حکم چیست؟
گزارش بازرسان کار در بررسی حوادث ناشی از کار به عنوان گزارش ضابطین قضایی می‌باشد.
چنانچه افراد کمتر از 15 سال در کارگاه دچار حادثه شوند مسئولیت قانونی به‌عهده چه کسی می‌باشد؟
مطابق ماده 79 قانون کار به کارگماردن افراد کمتر از 15 سال تمام ممنوع است و چنانچه حادثه‌ای رخ دهد به موجب تبصره 3 ماده 295 قانون مجازات اسلامی وارد کننده خسارت مسئول است.
آیا مسئول ایمنی کارگاه هنگام وقوع حادثه می‌بایست گزارش تهیه نماید؟
مطابق مفاد ماده 93 قانون کار مهم‌ترین وظیفه مسئول ایمنی راهنمایی برای کاربرد فنون موثر برای پیشگیری از وقوع حادثه یا وقوع مجدد حادثه در کارگاه می‌باشد لیکن اعلام گزارش حادثه در زمره وظایف کارفرما یا نماینده قانونی وی می‌باشد که این راهکار به عنوان یکی از روش‌های پیشگیری از بروز حوادث مشابه محسوب می‌گردد.
تعیین میزان دیه درحوادث ناشی ازکاربرعهده کیست؟
با توجه به دستور قاضی پرونده تعیین ارش یادیه درحوادث ناشی از کار توسط پزشکی قانونی مشخص و اصدار رأی بر عهده مقام محترم قضایی است.
چرا بازرس کار هنگام تهیه گزارش حادثه تقاضای گزارش پزشکی قانونی را می‌نماید؟
مطابق ماده 13 آئین نامه چگونگی بازرسی کار موضوع تبصره ماده 99 قانون کار در هنگام بررسی حوادث منجر به فوت و نقص عضو و آسیب‌دیدگی بازرسان کار موظفند برای مستدل بودن گزارش حادثه نظریه پزشکی قانونی را اخذ و مورد توجه قرار دهند.
آیا بیماری ناشی از کار توسط بازرس کار بررسی می‌شود؟
خیر مطابق تبصره ماده 92 و تبصره ماده 96 قانون کار تشخیص بیماری‌های ناشی از کار به عهده شورای پزشکی می‌باشد.
به چه مواردی بیماری ناشی از کار اطلاق می‌شود و مرجع رسیدگی به آن کجاست؟
مطابق ماده 7 قانون تأمین اجتماعی بیماری، وضع غیر عادی جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌کند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار می‌شود یا اینکه موجب هر دو در آن واحد می‌گردد؛ لذاعوارضی که به مرور زمان به تأثیر از آلاینده‌های محیط کار در فرد ایجاد می‌شود. مرجع رسیدگی به آن کمیسیون‌های پزشکی یا شورای پزشکی می‌باشد.
برای ارسال گزارش حادثه به تأمین اجتماعی چند روز مهلت وجود دارد؟
حسب ماده 9 آئین‌نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی و ماده 65 قانون تأمین اجتماعی کارفرما باید هر گونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه صندوق تأمین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه گزارش حادثه اقدام نماید.
آیا کارفرمایان اجباری به پرداخت هزینه‌های درمان کارگران حادثه دیده دارند؟
به استناد ماده 65 قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری کتباً به اطلاع سازمان برساند در صورتی که کارفرما بابت اقدامات اولیه مذکور متحمل هزینه‌ای شده باشد صندوق تأمین اجتماعی هزینه‌های مربوط را عهده دار خواهد بود.
در صورت ورود افراد متفرقه به کارگاه بدون اجازه کارفرما و بروز حادثه مقصر کیست؟
مطابق ماده 10 آئین‌نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی، کارگاه ساختمان باید به طور مطمئن و ایمن محصور و از ورود افراد متفرقه و غیر مسئول به داخل آن جلوگیری به عمل آید. همچنین نصب تابلوها و علائم هشداردهنده که در شب و روز قابل رویت باشد در اطراف کارگاه ساختمانی ضروری است. در صورت وقوع چنین اتفاقی کارفرما نیز مقصر خواهد بود و به صورت کلی کارفرما در محدوده کارگاه دارای مسئولیت قانونی می‌باشد.
در صورتی که کارفرما وسایل ایمنی را در اختیار کارگر قرار دهد و بر اثر عدم استفاده از وسایل ایمنی حادثه‌ای در کارگاه رخ دهد، مقصر کیست؟
به موجب تبصره 2 ماده 95 قانون کار چنانچه کارفرما یا مدیران واحدهای موضوع ماده 85 این قانون برای حفاظت فنی و بهداشت کار وسایل و امکانات لازم را در اختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزش‌های لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود از آن‌ها استفاده ننماید و همین عامل از علل بروز حادثه باشد کارفرما در این خصوص مسئولیتی نخواهد داشت.
کارفرمایان چه مسائل ایمنی را باید رعایت کنند تا در زمان وقوع حادثه مقصر شناخته نشوند؟
کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلفند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق‌الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مربوط به کارگاه می‌باشند، چنانچه موارد فوق توسط کارفرمایان به نحو مثبت و مطلوبی انجام گردد در صورت وقوع حادثه مقصر نخواهند بود.
در صورتی که در کارگاه برای کارگری حادثه اتفاق روي دهد و کارفرما مقصر باشد علاوه‌بر دیه چه جریمه‌هایی باید پرداخت کند؟
1-پرداخت خسارت به صندوق تأمین اجتماعی جهت برقراری مستمری و یا غرامت نقص عضو مستند به ماده 66 قانون تأمین اجتماعی.
2- مجازات‌های مقرر در فصل یازدهم قانون کار از جمله مواد 171 و 176 قانونکار.
3- جرائم موضوع جنبه عمومی جرم.
3- 3-پرسش: کارفرمای شرکتی هستم در کارگاهم حادثه ناشی از کاری رخ داد و بنده مقصر شدم و تمام دیه وی را پرداخت کردم اما قاضی پرونده هنوز پرونده را مختومه نکرده است دلایل آن چیست؟
به استناد ماده 171 قانون کار در صورتی که تخلف از انجام تکالیف قانونی سبب وقوع حادثه‌ای گردد که منجر به عوارضی مانند نقص عضو و یا فوت کارگر شود، دادگاه مکلف است علاوه‌بر مجازات‌های مندرج در قانون کار، نسبت به این موارد طبق قانون رسیدگی نماید.
چنانچه کارگری در کارگاهی دچار کاهش توانایی به علل حادثه یا بیماری شده باشد و طبق نظریه کمیسیون پزشکی می‌بایست به نام برده کار سبک ارجاع گردد ولی در کارگاه کار سبک وجود نداشته باشد، در این خصوص تکلیف قانونی چیست؟
به استنادماده 32 ق.ک اگر خاتمه قرارداد کار در نتیجه کاهش توانایی‌های جسمی و فکری ناشی از کار کارگر باشد (بنا به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان بهداشت و درمان منطقه با معرفی شورای اسلامی کار و یا نمایندگان قانونی کارگر) کارفرما مکلف است به نسبت هر سال سابقه خدمت، معادل دو ماه آخرین حقوق به وی پرداخت نماید.
در صورتی که در مأموریت اداری حادثه‌ای رخ دهد کارگر از چه حمایت‌های قانونی برخورداراست؟
مطابق ماده 60 قانون تأمین اجتماعی چنانچه کارگر به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام مأموریتی باشد و حادثه‌ای برای ایشان اتفاق بیافتد، حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود و کارگر می‌تواند از تمامی مزایای مندرج در قانون کار و تأمین اجتماعی بهره‌مند گردد.
آیا چنانچه اتباع بیگانه فاقد روادیدکار دچار حادثه منجر به فوت یا نقص عضو کلی شوند به آن‌ها مستمری تعلق می‌گیرد؟
مطابق ماده 120 قانون کار اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول کار شوند مگر آنکه اولاً دارای روادید ورود با حق کار مشخص بوده، ثانیاً مطابق قوانین و آئین نامه‌های مربوطه، پروانه کار دریافت دارند؛ لذااتباع بیگانه فاقد روادید کار و پروانه کار از شمول قانون کار خارج و مزایای مربوط به تأمین اجتماعی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.
آیا کارگری که بنا به دستور کارفرما جهت انجام امور اداری با وسیله نقلیه تصادف نماید آیا حادثه فوق جزء حوادث ناشی از کار بوده یا حوادث ترافیکی؟ به چه دلیل؟
براساس مفاد ماده 60 قانون کار اصل حادثه، ناشی از کار و نوع حادثه ترافیکی تلقی می‌گردد بسته به نوع حادثه و شرایط وقوع و میزان قصور هر یک از طرفی می‌بایستی کارشناس مربوطه اعلام نظر نماید.
40- کارگری در کارگاه دچار حادثه شده که منجر به کاهش توانایی‌های وی شده است. برای استفاده از شرایط از کار افتادگی باید به کدام سازمان یا اداره مراجعه نماید ؟
مطابق ماده70 قانون تأمین اجتماعی می‌تواند جهت استفاده از شرایط و مزایای از کار افتادگی به صندوق تأمین اجتماعی مراجعه نماید.
آیا کارگری که قبلاً از بیمه حوادث کارگاه استفاده نموده است می‌تواند برای اخذ دیه از طریق مراجع قضایی اقدام نماید؟
به استناد ماده 295 قانون مجازات‌های اسلامی می‌تواند برای اخذ دیه از طریق مراجع قضایی اقدام نماید و ملاک رای مراجع قضایی است.
چند سال پیش در کارگاهی دچار حادثه ناشی از کار شدم و طبق وعده و وعیدهای کارفرما، از ایشان شکایت نکردم اما در حال حاضر قصد شکایت دارم ولی جراحت‌های من بهبود یافته تکلیف چیست؟
به استناد استفساریه شورای نگهبان و ماده 173 قانون آئین دادرسی کیفری، بررسی حوادث ناشی از کار مشمول مرور زمان نخواهد شد و می‌تواند اقامه دعوی نماید و حسب دستورات و نظر مقام محترم قضایی از طریق مراجع ذی‌صلاح و مرتبط مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.