صفحه اصلی / اخبار/ مدرسه حقوق / شرایط اقامه دعوی وصدورقرارعدم استماع

شرایط اقامه دعوی وصدورقرارعدم استماع

شاپوراسماعیلیان
شرایط اقامه دعوی وصدورقرارعدم استماع

1-مفهوم دعوی وشرایط اقامه آن:درمورد تعریف دعوی، نظرات مختلفی ارائه شده است ولی درحقوق ایران، تعریف دعوی درمفهوم اخص دادخواهی، عبارت است از:«توانایی قانونی مدعی حق تضییع یاانکارشده درمراجعه به مراجع صالح درجهت به قضاوت گذاردن واردبودن یانبودن ادعاوترتب آثارقانونی مربوط»بدون تردید،حق دادخواهی مذکوردراصل34 قانون اساسی جمهوری              اسلامی ایران ،به همین معناست.بنابراین دعوی دراین مفهوم دارای دوشرط اساسی است:           «نخست اینکه حقی قانونی ومشروع درعمل ویابنابرادعاوجودداشته باشد،دوم اینکه حق مزبوردرعمل یابنابرادعا،موردتجاوزوانکارواقع شده باشد.»

حقوقدانان برای اقامه دعوی،چهارشرط قائل شده اند: وجودحق منجز(ونه معلق ومشروط)،ذینفع بودن خواهان،داشتن سمت واهلیت که تفصیل این شرایط دراین مختصرنمی گنجد.شرایط دیگری نیز برای اقامه دعوی وجودداردازجمله شرط اقامه برخی دعاوی درمهلت قانونی(البته نه مرورزمان مذکوردر درمقررات قانون قدیم)واینکه دعوای اقامه شده نامشروع ویا مشمول امرمختومه نباشد.برخی ازاین شرایط درمواد2و84 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی وانقلاب درامورمدنی ودیگرمواداین قانون وقانون مدنی ذکرشده است. 

2-قرارعدم استماع دعوی ومواردصدورآن: قرارعدم استماع دعوی زمانی صادرمی شود که رسیدگی      به ماهیت دعوی به علت مانعی که وجوددارد، قانونامجازنیست.اقامه مجدددعوی پس ازصدور این قراراصولابلامانع است مگراینکه بامانع دیگری مواجه باشد. «قرارعدم استماع دعوی هیچ وقت دراثناء دعوی صادرنمی شودمگراینکه درحین رسیدگی دادگاه متوجه آن شود.»قانونگذاراگرچه قرارعدم  استماع دعوی راباقراررددعوی باهم دربندب ماده332 قانون آیین دادرسی مدنی ناظربه قرارهای قابل تجدیدنظرآورده است اما درمرحله دادگاه بدوی، موارد آن راتحت عنوان قراررددعوی ذکرکرده است مانندبند2ازقسمت ب ماده ماده19 وبندهای3الی11ماده 83که مطابق مقررات ماده89قانون مذکور     دادگاه قراررددعوی صادرمی کند.ازاین رو، هیچ تفاوتی بین قراررددعوی وعدم استماع آن ازحیث آثاروجودندارد.به طور خلاصه قرارعدم استماع دعوی تنهادرصورتی صادرمی شودکه رسیدگی به ماهیت دعوی قانونا مجازنیست مانندمواردی که اقامه دعوی مشروع نباشدیادعوی قابل تفکیک نباشدیا  خوانده دعوی درتاریخ تقدیم دادخواست فوت نموده باشدویا دعوی مصداق ماده163قانون مذکورباشدکه مقررمی دارد کسی که راجع به مالکیت یااصل حق ارتفاق وانتفاع اقامه دعوی کرده است نمی تواندنسبت به تصرف عدوانی وممانعت ازحق طرح دعوی نماید. همین طوراین قراردرمواردی نیزصادر می شود که رسیدگی به ماهیت دعوی بیهوده شمرده می شودزیرادرصورت احرازموردادعای خواهان ،ترتب آثارقانونی برآن غیرممکن  است مانند دعوی تخلیه مورداجاره به علت انقضا مدت اجاره ازطرف موجرعلیه مستاجرملکی که به منظورکسب وپیشه وتجارت واگذارشده و عقداجاره آن مشمول قانون موجرومستاجرسال1356باشدزیرا به صرف انقضا مدت اجاره دادگاه نمی تواندبراساس قانون یادشده حکم تخلیه صادرنماید.