عدالت ترمیمی برنده و بازنده ندارد

سال ها قبل وقتی هنوز جمع های خانوادگی مبتلا به تلفن و پیامک و شبکه های اجتماعی و محکوم به از هم گسیختگی و سردی امروز نشده بود، حضور اقشار جامعه در دادگاه ها و شوراهای حل اختلاف کمتر به چشم می خورد. کافی بود اتفاق ناهنجاری رخ دهد تا همه دور هم جمع شوند، از بزرگتر های فامیل و ریش سفیدان فقط برای اینکه مشکل و اختلاف بین دو طرف را حل کنند.
اما کم کم شرایط عوض شد و خانواده ها ترجیح دادند بجای آنکه به فامیل هایشان توجه کنند مشکلات خودشان را حل کنند . مشکلات اقتصادی و اجتماعی هم بر این دوری دامن زد. کم کم شرایطی پیش آمد که برخی حتی حوصله خود را هم نداشتند چه برسد به این که بخواهند مشکلات دیگران را حل کنند و این شد که ضرب المثل هایی مانند «کلاهت را محکم نگه دار تا باد نبرد>>توجیهی برای بی توجهی مردم به مشکلات اطرافیانشان شد و در نتیجه هرکس بزه دیده می شد یا حقی از او تضییع می گشت راهی جز آمدن به دادگستری و تظلم خواهی ندید و این طور شد که دادگاه ها روز به روز شلوغ شدند و پرونده ها هرروز روی هم قرار گرفتند و در آن ها یک نفر برنده بود و دیگری بازنده!
اما حقیقت این است که محیط دادسرا و دادگاه ناخودآگاه برای أفراد تشويش واسترس را به همراه داشت و به طور حتم آنها نیز دوست دارند راهی وجود داشته باشد تا مشکلشان را اگرچه به یک روش قاطع اما کم استرس تر از جلسات دادرسی و بازجویی حل کنند و عدالت ترمیمی راهی برای گشودن همین گره است
عدالت ترميمي الگويي نوظهور و در عين حال ريشه‌دار از عدالت كيفري است كه از دهه‌هاي 70 و 80 قرن بيستم ميلادي تجديد شده است از نظر انديشمندان علل گرايش به عدالت ترميمي در دهه‌هاي اخير ناتواني سيستم عدالت كيفري در دو طيف سزادهي و اصلاح و تربيت آن، از كنترل بزهكاري می باشد.
بر اساس این مکتب  ارتكاب جرم يا ايراد صدمه، منجر به ايجاد تعهداتي مي‌شود و بزهكار بايد  نسبت به بزه ديده و جامعه‌اي كه از طريق ارتكاب فعل مجرمانه متضرر شده مسئول باشد و همچنین اقداماتي جهت رفع ضرر و زيان وارده انجام دهد و در نهایت  در دسترس دادگاه و فرايندهاي اصلاحي- تربيتي قرار گيرد تا آنها تعهدات بزهكار را به مرحله عمل درآورند.
 روش هایی که در این مکتب شناخته شده است روش هایی از جمله میانجیگری، محافل و حلقه ها، نشست های خانوادگی و هیئت های ترمیمی جوامع محلی و معامله اتهام با متهم می باشد و در این بین میانجیگری واژه ای آشناتر برای ماست که حتی در قانون آیین دادرسی کیفری جدید نیز به آن اشاره شده است و می توان با کمک یک شخص صالح دو طرف پرونده را فراخواند و بدون استفاده از روش های بازجویی مرسوم و جلسات دادرسی، هم رضایت بزه دیده را اخذ کرد و هم بزه کار را اصلاح نمود و در عین حال از فرستادن وی به زندان یا مجازات هایی مانند شلاق و ... که شخصیت انسانی وی را خدشه دار و قباحت اینگونه مجازات ها را برای وی حتی در جرائم سنگین تر از بین می برد جلوگیری کرد.
پرونده ای درخصوص یکی از شرکت های واردکننده اتومبیل یکی از نمونه های رسیدگی به کمک عدالت ترمیمی و روش معامله اتهام با متهم با وجود ٤٠٠شاكي است  كه در ان بيش از ٣٠٠با رسيدن به حقوق خود اعلام رضايت كرده اند  ودر ان به خوبي معامله اتهام با متهم ديده شده وعدالت ترميمي لحاظ گرديد بگونه اي كه يكي از متهمان براي چند ماه با قرار بازداشت وتحت الحفظ ضمن حضور در دفتر كار خود وتحت نظارت دادسرا فعاليت خود را براي سامان دادن به موضوع وجلب رضايت شكايت معمول داشته ودهها پرواز براي حل موضوع به تهران وبندر عباس داشت تا ماشین ها كه موضوع وخواسته  اصلي مردم بود به انها تحويل شود  حال انكه اگر بنا بود اين پرونده در سيما قضايي قرار گيرد تا اجراي احكام مدتهاي مديدي بايد سپرد ميشد .
پرونده هاي حوادث ناشئ از كار وتصادفات نیز از دیگر موارد رسیدگی به روش عدالت ترمیمی است كه به محض قطعيت گواهي پزشكي قانوني وصدور گزارش اصلاحي، شخص آسیب دیده ديه خود را دریافت میکند. 

نمونه دیگر آن وجود واحدی تحت عنوان پیشگیری از بزه دیدگی ثانوی در دادسراي تحت مديريت نگارنده است.در این واحد 30عضو متعهد و دلسوز که فارغ التحصیلان مقاطع مختلف رشته حقوق هستند به صورت افتخاری و بدون هیچ چشمداشتی به مراجعان مشاوره حقوقی رایگان می دهند و حتی در برخی موارد با دعوت طرف مقابل و برگزاری جلسات میانجیگری تلاش می کنند تا اختلاف بین دوطرف را بدون تشکیل پرونده کیفری یا حقوقی حل و فصل کنند و اصلاح ذات البین یکی از مهمترین وظایف آنهاست.
خوب است در همین زمینه اشاره ای هم به حضور پروفسور جان بریث ویت نظریه پرداز مشهور مکتب عدالت ترمیمی در ناحيه اي از دادسراي مشهد و شگفتی وی از اجرای گسترده و رسیدگی پرونده ها بر اساس این مکتب داشته باشیم و ایشان وجود واحد بزه دیدگی ثانوی را الگویی قابل اجرا در دادگاه های استرالیا عنوان کرد
مزیتی که این روش نسبت به سایر روش های رسیدگی به پرونده ها دارد این است که در این مکتب برنده و بازنده ای وجود ندارد و هرکس به آنچه حقش است به سرعت ميرسد.