روشهای کشف و پیش گیرانه جعل اسناد

   راه‌های پیشگیری از جعل اسناد

 پیشگیری از ارتکاب جرایم به مراتب سودمندتر از مقابله با جرائم بوده  و هزینه های انجام آن نیز بالطبع بسیار کمتر می‌باشد. بدین لحاظ در تمامی جوامع ازطریق آموزشهای همگانی، نهادینه نمودن ارزش‌ها و اخلاقیات و از بین بردن انگیزه‌ها و زمینه‌های ارتکاب جرم از صرف هزینه بسیار توسط جامعه و نهادهای امنیتی و قضائی درجهت کشف جرائم، تعقیب مجرمین و نهایتاً مجازات مرتکبین خودداری نموده وسعی برآن دارند با توجه به آثار مخرب و بروز بودن مجرمین و ایادی درگیر که با استفاده از روش‌های مدرن و تکنیک‌های جدید به جعل و استفاده از اسناد مجعول می‌پردازند بجای پرداختن به بحث مقابله که امری موخر و غیرکارآمد خواهد بود به عوامل پیشرو به  توصیه تمامی جامعه‌شناسان وجرم شناسان بر بحث پیشگیری از وقوع جرایم و سعی دراین زمینه نمود.

 بررسی اصالت اسناد دو محور اساسی دارد که عبارتند از:1). سندسنجی  و 2). زیست سنجی اسناد.
سند سنجی

عبارت است از بررسی فاکتورهای امنیتی تعبیه شده در یک سند برای تایید اصالت آن و این بررسی ممکن است به دو روش موسوم به روش مطلق و روش مقایسه‌ای صورت پذیرد که در هردو حالت شناخت اجزاء ضروری خواهد بود.

زیست سنجی

عبارتست ازطیف گسترده‌ای ازفن آوریهای که هویت افراد را با اندازه گیری و تحلیل آماری داده‌های بیولوژیک معرفی کرده‌اند یعنی هر خصوصیت فیزیولوژیکی مقاوم و قابل سنجش و اندازه‌گیری در افراد مختلف که فرد را ازدیگران متمایز می‌کند. درحقیقت استفاده از این روش‌ها که اعتبارسنجی اسناد بشمار می‌آید از بهترین روش‌های پیشگیری از وقوع جرایم جعل و استفاده از سند مجعول در تمامی کشورها بوده که البته محتاج بروز رسانی و آموزش مداوم کارکنان ذیربط درتمامی دورهای خدمتی می‌باشد.

 در موضوع روش های کشف اصالت یا جعلیت اسناد، جرم جعل را از حیث کارفنی پلیس علمی یا کشف علمی جرائم به سه دسته: الف ). جعل امضاء و نوشته .  ب). جعل اسناد، مدارک، کارت های شناسایی و...  ج). جعل اوراق بهادر نظیرکوپن، اسکناس، ارز، بلیط خط واحد و... و  به سه روش  جاری برای کشف اصالت یا جعلیت اسناد تقسیم‌بندی می‌کنند.  

 روش فیزیکی

 در این روش معمولاً ازدستگاه‌های نوری استفاده می‌شود. مهمترین نوری که از آن در تشخیص اصالت یا جعلیت اسناد می‌توان استفاده نمود: الف) نور U.V Ultra Violet  یا اشعه ماوراء بنفش و ب).  نور LR یا مادون قرمز. نورمعمولی ج). استفاده از میکروسکوپ می‌باشد.

 روش شیمیایی

 آزمایشات شیمیایی عمدتاً برای ظهور نوشته هایی است که محو و پاک شده اند. از آزمایش‌های شیمیایی که معمولاً انجام می‌شود. الف ).آزمایش توفل آنالیز. ب).آزمایش سولفوسیانورپتاسیم.

روش‌های مقایسه‌ای

  با تشخیص عادت های تحریری و نگارشی منحصربه فرد اشخاص و مقایسۀ آنها با اسناد و نوشتجات مورد نظر می‌توان انتساب یا عدم انتساب نوشته و سند به شخص مورد نظرو هم چنین اصالت یا جعلیت نوشته و سند مزبوررا تعیین نمود. برای نیل به همین هدف و درراستای دستیابی به مهارت‌های نگارشی و تحریری منحصربه فرد اشخاص درکشف علمی جرائم ازدو روش استفاده می‌شود. 

روش خطوط و امضاهای استکتابی

 در این روش از شخص مورد نظر خواسته شده تا خطوط و امضاهایی را تحت شرایطی معین، تحریر نماید که طبیعتاً این خطوط و امضاها حاوی عادات تحریری و نگارشی شخص می‌باشند که باید نکات زیر را مطمح نظر قرارداد.

1- هویت استکتاب شونده بایستی احرازشود. 2- مشابهت قلم یا وسیلۀ تحریری، جوهر یا مرکب مورد استفاده کاغذ یا زمینۀ تحریرو همچنین حالت تحریر(روی زانو-ایستاده- پشت میز) در سند اصلی و استکتایی رعایت شود.

 3- استکتاب به صورت دیکته به عمل آید. 4- عدم هرگونه راهنمایی به استکتاب کننده در مورد اغلاط املایی و نقطه‌گذاری و خط‌خوردگی و...

 5- در اسناد طولانی، دو یا سه مرتبه استکتاب و در اسناد کوتاه و در مورد امضاء حدود 20 مرتبه استکتاب به عمل می‌آید. 

  6- در فاصلۀ هرنوبت استکتاب، استراحت مختصری به استکتاب شونده داده شود.
 7- توجه به هیجانات روحی و حرکات غیرارادی استکتاب شونده حین استکتای مهم است.
 8- از استکتاب شونده خواسته شود که مقداری از بیوگرافی خود را بنویسد قبل ان که از قصد واقعی استکتاب‌کننده مطلع شود.

روش خطوط و امضاهای متعارف و مسلم الصدور

 خطوط متعارفی و مسلم الصدور خطوطی هستند که شخص از خود برجای گذاشته است و صدورآنها از طرف وی مسلم است در مورد استفاده از این روش، رعایت نکات زیرالزامی است.

1). یقین برتحریرخطوط و امضاهای مزبور از ناحیۀ شخص مورد نظر.  2). وجود تقارن زمانی نسبی با سند مورد نظرازحیث تحریر 3). حداقل 10 تا 20 نمونه باشد.  4). متجانس بودن حروف و کلمات و ارقام با حروف و کلمات و ارقام مندرج درسند مورد نظر. 5). مشابه بودن  قلم یا وسیلۀ تحریر، نوع کاغذ، نوع جوهرو حالت تحریرآنها با  سند مورد نظر و...

 تشخیص الحاق در متن اسناد 

 الحاق: عبارت است از اینکه پس ازتنظیم سند به اعداد، حروف، کلمات یا سطورآن چیزی اضافه شود  اختلاف دستخط، اختلاف جنس جوهر و یا مرکب، اختلاف رنگ جوهر یا مرکب، اختلاف آثار فشار قلم در قسمت‌های مشکوک به الحاق با سایر قسمت‌های سند و همچنین تراکم و فشردگی غیرمتعارف نوشته‌ها در بعضی از سطور خصوصاً سطورآخر، دور زدن نوشته درسطورآخرجهت احتراز ازتلاقی نوشته با امضاء، وجود آثار به کار بردن مواد پاک کننده شیمیایی در متن سند و بالاخره وجود نقطه‌های ریزسفید روی نوشته‌های اصلی در محل تاشدگی و عدم وجود این قبیل نقطه‌‌ها در محل تاشدگی روی نوشته‌هایی که مشکوک به الحاق هستند همگی موید الحاق می‌باشند.

در موضوع تعیین قدمت نوشته‌ها نیز باید گفت که گذشت زمان موجب بروز تغییراتی در رنگ و مقدار پخش شدن جوهر و غیره می‌شود که بعضاً از این تغییرات می‌توان تا حدودی در مورد قدمت نوشته‌ها اظهار نظرنمود هرچند  به لحاظ عوامل  متعددی نمی‌توان ضابطۀ مشخصی برای تعیین قدمت نوشته‌ها ارائه نمود.
 گرافولوژی (شناخت شخصیت افراد از روی دست‌خط آنها) متخصصین روانشناسی خط وامضاء می‌توانند  تا با بررسی دستخط و امضای اشخاص وتجزیه و تحلیل آنها تا حدودی پی به شخصیت و حالات درونی آنها ببرند.

برخی از راه‌های مبارزه با این جرم

علاوه بر مبارزه پیشگیرانه است محتاج به قاطعیت درقوانین سرکوبگرانه وکارکنان آگاه و دارای صلاحیت است تبین موارد  پیشگفت در صورت فقدان قوانین و مقرات کارآمد و سخت گیر و قاطع، عدم استفاده از کارکنان صالح و آگاه راه برای مجرمین کارآمد خطی که از قلیل روزنه‌های موجود نهایت کامیابی را خواهند برد، می‌گشاید بدین لحاظ در مبارزه با این جرم مخرب توجه به نکات ذیل ضروری به نظر می‌رسد.
 1- بروز نمودن مقررات جزایی و تشدید مجازات و وضع محرومیتهای اجتماعی حقوق شهروندی مرتکبین،
2- نظارت براعمال کارکنان،         

3- برخورد قاطع با مرتکبین وگریز ازسهل انگاری،
4- ارائه اطلاعات فی مابین دستگاه‌های اجرائی بمنظور شناسایی و برخورد با مرتکبین حرفه‌ای،
 5- بررسی خلاها و روزنه‌های اداری مورد استفاده مرتکبین و رفع این معضلات و...
بدیهی است تعامل فی مابین دستگاه‌های اجرایی و سامانی امور و ایجاد سیستم مکانیزه واحد در تمامی این دستگاه‌ها با هدف ایجاد حکومت الکترونیک نقشی بسیار پیشگیرانه در ارتکاب جعل و استفاده از این اسناد داشته و اصولاً با ازبین بردن زمینه ارتکاب جرم و حذف انگیزه های موجود نقشی بسیار موثر و حائز اهمیت درتقلیل ارتکاب جرم خواهد داشت.
 ظاهرا قوانین جعل از آن دسته قوانینی به حساب می‌آید که هم در قانونگذاری و هم در اجرا عملکرد مثبتی را داشته و نمی‌توان به آن خرده گرفت. شاید تنها اشکال بازدارنده نبودن مجازات‌های جرایم نقدی باشد که امید داریم این نکته نیز با‌ توجه مسوولان مربوطه اصلاح شود تا شاید بتوانیم قوانین جعل را یکی از موضوعات حقوقی جامع و کامل در اجرا و قانونگذاری معرفی کنیم؛ قوانینی که کمتر ایراد داشته و در عمل هم اجرای آنها موفق بوده است.