صفحه اصلی / اخبار/ عدالتخانه / خط خوردن حواله کرد غیر قابل انتقال

​بخش دوم:

خط خوردن حواله کرد غیر قابل انتقال


در صورت خط خوردن حواله کرد چک، دارنده اولیه حق ظهرنویسی و انتقال آن به دیگری را ندارد

نظریه قضات دادگاه‌های حقوقی

قضات دادگاهای حقوقی 2 تهران درباره مسأله مزبور به شرح ذیل اظهار نظر کرده‌اند:

نظر اکثریت: نظر به ماده 312 قانون تجارت که مفید مجاز انتقال هر نوع چک به صرف امضا است،قلم خوردگی عبارت « حواله کرد» در متن چک مانع واگذاری آن از طریق ظهرنویسی نیست و رویه بانکها مسقط حق قانونی دارنده چک نمی شود.

نظر اقلیت: با توجه به سکوت قانون تجارت ایران نسبت به مورد و اینکه به موجب قانون تجارت فرانسه در کنوانسیون متحد الشک سازی اسناد تجاری ژنو ،قلم خوردگی روی عبارت «حواله کرد» در چک مانع واگذاری آن است. به نظر می رسد که در صورت قلم خوردگی مذکور،انتقال چک به دیگری جایز نباشد.و چنانچه با وجود این، چک ظهرنویسی شده باشد مانند مورد بند 3 ماده 293 قانون مدنی ،نه به عنوان سند تجاری بلکه به عنوان سند عادی که به موجب قانون مدنی در آن انتقال طلب صورت گرفته معتبر خواهد بود.» (نظریه مورخ 19/8/67 .اندیشه های قضایی، ص 165-166)

به موجب ماده 292 ق.م: «تبدیل تعهد در موارد ذیل حاصل می شود:

  1.  ...  2. ...  3. وقتی که متهد له ما فی الذمه متهد را به کس دیگری منتقل نماید.»

آرا محاکم

1-2». ...نظر به اینکه چک مذکور در وجه آقای «ب» صادر شده و متهم با قلم زدن کلمه حواله کرد در متن چک حق ظهرنویسی را از او سلب کرده و نامبرده نیز با پذیرش چک بدین نحو با این امر موافقت نموده است چه علی الظاهر شخصیت دریافت کننده مطمح نظر بوده است:بنابراین ظهرنویسی چک مورد شکایت از طرف دارنده اولیه چک مورد شکایت از طرف دارنده اولیه چک در وجه آقای «ج» که مبادرت به اقامه دعوی کیفری نموده منشأ اثری نیست و نامبرده دارنده چک به مفهومی که در ماده 2 قانون صدور چک آمده است محسوب نمی گردد و حق تعقیب کیفری صادر کننده چک را ندارد...» (رأی شماره 1342- 15/7/1375 شعبه 5 دادگاه عمومی تهران،مسائل پیرامون چک در آراء قطعیت یافته دادگاه ها، ص 44)

همین نظر در آراء شماره 1027 و 1026 – 14/12/1370 شعبه 44 دادگاه حقوقی 2 تهران پذیرفته شده است: «خط زدن عبارت حواله کرد... و اخذ آن توسط متعهدله چک نوعی تراضی در عدم انتقال است و چنین توافقی که مقرره مزبور از قواعد اجرای نیست نافذ است.» (کامیار،محمد رضا،همان منبع، ج3،ص 133)

2-2.«... در پرونده کلاسه 17/24/5200 که منجر به دادنامه شماره 136-16/4/1369 شعبه 33 دادگاه حقوقی یک شد، یکی از دفاعیات خوانده این بوده است که کلمه آورنده خط خورده و کسی که چک به نام وی صادر شده حق واگذاری آن را به غیر نداشته است. قاضی رسیدگی کننده با این استدلال که خط خوردن کلمه آورنده هر چند در حقوق برخی از کشورها مورد توجه قرار گرفته ولی در قانون تجارت مطلبی در خصوص مورد وجود ندارد، دفاع خوانده را نپذیرفته است، این رأی به موجب دادنامه شماره 100/17 شعبه 7 دیوان عالی کشور تأیید شد.

 

 

نظریه اداره حقوقی قوه قضائیه نیز در این باره متفاوت است:

اداره حقوقی در مورد موضوع بحث دو نظر متعارض ابراز کرده است:

1/3.نظریه شماره 6759/7- 12/10/1367 «نظر به اینکه صادر کننده چک با قلم زدن کلمه « حواله کرد» در متن چک حق پشت نویسی را از کسی که چک در وجهش صادر شده،سلب کرده و دریافت کننده هم با پذیرش چک بدین نحو با این امر موافقت نموده است، چه علی الظاهر شخصیت دریافت کننده مطمح نظر صادر کننده بوده کما اینکه بانک محال علیه بر این امر گواهی کرده است.بنابراین دارنده فعلی چک از جمله دارندگان مذکور در قسمت اخیر ماده 1 [2 اصلاحی] قانون صدور چک محسوب نمی شود و در نتیجه حق مراجعه به بانک برای دریافت وجه چک و نیز حق اقامه دعوی کیفری نخواهد داشت.» (بازگیر، یدالله، مسائل پیرامون چک...، ص 47)

2/3.نظریه شماره 1143/7- 27/9/1357: «با توجه به ذیل ماده اول [ماده 2 جدید] قانون صدور چک مصوب 1355 که به این عبارت می باشد (دارنده چک اعم است از کسی که چک در وجه او صادر گردیده یا به نام او پشت نویسی شده یا حامل یا قائم مقام قانونی آنان) و نظر به ماده 312 قانون تجارت که چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد باشد و ممکن است به صرف امضاء در ظهر به دیگری منتقل شود اولاً : اگر چک به نام شخص معین یا به حواله کرد شخص معین صادر شود شخص مزبور دارنده چک بوده و می تواند وجه چک را اخذ نماید و یا با ظهرنویسی آن را به دیگری واگذار کند که در این صورت صادر کننده و ظهرنویس در مقابل دارنده چک مسئولیت تضامنی دارند و خط زدن کلمه حواله کرد در روی چک تأثیری در حقوق واگذار کننده چک ندارد. ثانیاً:صادر کننده چک نمی تواند حق دریافت وجه چک را به شخص معین منحصر نماید و حق واگذاری چک را از او سلب کند و به عبارت دیگر دارنده چک مالک آن است ، بنابراین می تواند آن را به هر کس منتقل کند و خط زدن عبارت آورنده،این حق را از سلب نمی کند.

نظر شورای عالی ثبت

«صادر کننده چک لفظ (آورنده) را از آن حذف کرد و به دیگری داده و او هم ظهر آن را مهر کرد و بدون قید به حواله کرد و یا ظهرنویسی، به دیگری داده شخص اخیر تقاضای صدور اجراییه کرد. ثبت مربوط صرف مهر کردن ظهر چک را مصداق ظهرنویسی ندانسته و در صدور اجراییه کسب تکلیف کرد و عقیده داشت که ماده یک قانون چک سال 1344 در این مورد ناسخ قانون تجارت است.»

رأی شماره 521- 29/8/1344 شورای عالی ثبت: «اگر دارنده چک ظهر  چک را مهر کرده و به دیگری بدهد این عمل حاکی از انتقال است و وجه چک را مهر کرده و به دیگری بدهد این عمل حاکی از انتقال هست و وجه چک از طرف منتقل الیه قابل مطالبه خواهد بود.» (دکتر لنگرودی، آرای شورای عالی ثبت و شرح آن، ص 642 – 643)

انتقال چک بعد از برگشت؛ از بین رفتن مسئولیت کیفری

قانونگذار تمایل داشته است بعد از منجر شدن چک به عدم پرداخت (اعتراض عدم تأدیه) از انتقال آن جلوگیری کند،از اینرو انتقال چک را پس از اعتراض عدم تأدیه موجب سقوط مسئولیت کیفری صادرکننده می داند. (ماده 11 ق.ص.چ) برخی از حقوقدانان معتقدند ظهرنویسی بعد از اعتراض عدم تأدیه مشمول مقررات قانون تجارت نبوده و فقط متضمن انتقال طلب است. (دکتر اخلاقی،همان منبع، ص 297) 

 

منابع مقاله در دفتر نشریه موجود است.

 

0 نظر برای “ خط خوردن حواله کرد غیر قابل انتقال

منتظر نظرات شما هستیم

نگران نباشید، ایمیل شما منتشر نمیشود.