جوانان پناهنده سرمایه‌‌های نهفته کشورهای میزبان

کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در روز ۲۰ ژوئن هر سال، تلاش می‌کند به جهانیان یادآوری کند میلیون‌ها انسان پناهنده که مجبور به ‏ترک آشیانه خود شده‌اند، با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند. این تلاش در راستای اعلامیه حقوق بشر انجام می‌شود. در اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده است:  

1- هر کس حق دارد که در داخل هر کشوری آزادانه عبور و مرور کند و محل اقامت خود را انتخاب کند.

2- هر کس حق دارد هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کرده یا به کشور خود بازگردد.

3- هر کس حق دارد در برابر تعقیب، شکنجه و آزار، پناهگاهی جستجو و در کشورهای دیگر پناه اختیار کند.

در روز جهانی پناهندگان، کمپین‌های بسیاری در کشورهای مختلف برپا می‌شود. این کمپین‌ها که توسط گروه‌ها و سازمان‌های غیردولتی و غیرانتفاعی شکل ‏می‌گیرند، سعی در نشان‌دادن مشکلات پناهجویان در اردوگاه‌ها، از زاویه‌ دید غیردولتی در سطوح ملی، اروپایی و بین‌المللی دارند. برخی از اقدامات در سالروز پناهندگان عبارتند از:‏

‏1- تظاهرات فعالان در اعتراض به استفاده از زندان‌های قدیمی برای پناه دادن به پناهجویان

‏2- نمایش فیلم‌هایی مستند از زندگی پناهجویان در یک کشور غربی

‏3- دیدار اعضای سازمان‌ها و گروه‌ها با پناهجویان به منظور همدردی با آن‌ها

‏4- ارسال نامه‌ها و بیانیه‌ها به دولت‌های کشورهای مختلف برای توجه بیشتر به پناهجویان

5- جشنواره‌هایی از ‏قبیل موسیقی، نقاشی، عکس، هنرهای تجسمی و غیره، با موضوع پناهندگان

6- اجرای برنامه‌هایی برای کودکان و نوجوانان پناهنده، از قبیل ‏داستان‌سرایی و آوازخوانی کودکان و نوجوانان پناهجو

در این راستا به گفت‌وگو با فاطمه اشرفی مدیر انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده (حامی) نشستیم و نظر وی را در رابطه با وضعیت کنونی پناهندگان و فعالیت‌‌‌هایی که نیاز است در رابطه با گروه مهاجران جوان انجام شود، پرداختیم. متن زیر حاصل گفت و گوی ما با وی است.

ناکارآمدی تلاش‌های صورت گرفته برای پایان مهاجران

مدیر انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده (حامی) در ابتدای صحبت‌های خود اذعان داشت: امسال گرامی‌داشت روز جهانی پناهنده در حالی برگزار شد که دنیا کماکان ملتهب خشونت‌های افراطی و مناقشات مسلحانه‌ای است که تمام گروه‌های انسانی را درگیر خود کرده است و آثار نگران‌کننده آن نه تنها امروز، بلکه آینده را نیز تحت‌الشعاع قرار داده و خواهد داد.
وجود بیش از 60 میلیون پناهنده و پناهجوی آواره در سراسر دنیا، بخشی از درد بزرگی است که جامعه بشری امروز ما آن را مشاهده و تحمل می‌کند و به نظر می‌رسد بر خلاف همه تلاش‌هایی که برای پایان بخشیدن به رنج انسان‌هایی که قربانیان مستقیم و غیرمستقیم این منازعات نفس‌گیر، از سوی مصلحان بشری صورت گرفته است،؛ ناباورانه و در کمال تاسف باید به ناکارآمدی تمام تلاش‌ها و اقدامات صورت گرفته اذعان داشت. این نشانه‌ای است برای ضرورت برنامه‌ریزی‌های دوباره، ارزیابی اقدامات و فعالیت‌های انجام شده، شناسایی کنشگران جدید و از همه مهم‌تر ایجاد فضا و فرصت‌هایی برای مشارکت‌های گروه‌هایی که خود قربانیان مناقشات و بحران‌ها هستند و با در مسیر تحولات از نزدیک و در میدان منازعات حاضر هستند و با شناخت بهتر از مسایل و مشکلات، امکان ارایه راهکارهای مناسب‌تری را نیز دارند.

جوانان پناهنده راهی برای ایجاد تحولات شگرف در کشورهای میزبان

اشرفی در ادامه اظهار داشت: جوانان پناهنده که امسال محل توجه سازمان ملل برای پرداختن بیشتر به مشکلات، چالش‌ها و نیز فرصت‌های فراروی آنها قرار گرفته‌اند، یکی از گروه‌های تاثیرگذاری هستند که در صورت شناخت بیشتر از ظرفیت‌های عظیم آنها و بسترسازی برای ورود آنها در پروسه تصمیم‌گیری و اجرا می‌توانند تحولات شگرفی را در میان جامعه و کشور خود و نیز جامعه میزبان ایجاد کنند.
وی افزود: نیم‌نگاهی به جمعیت پناهندگان در منطقه آسیا حکایت از آن دارد که تا پایان سال 2014 این جمعیت 27 درصد از جمعیت کل پناهندگان در دنیا را به خود اختصاص داده بودند که با توجه به تحولات صورت گرفته در سال‌های اخیر به طور طبیعی با افزایش این آمار روبه‌رو هستیم. در این میان 51 درصد از این جمعیت کودکان زیر 18سال و 46 درصد را نیز گروه‌های انسانی 18 تا 59 سال تشکیل می‌دهند.

عدم وجود آمار دقیق از پناهندگان 15 تا 26 سال

این فعال اجتماعی در ادامه بیان کرد: متاسفانه از جمعیت جوانان پناهنده که گروه‌های سنی 15 تا 26 سال را شامل می‌شود؛ آمار دقیقی وجود ندارد و این می‌تواند حکایت از غفلت‌هایی داشته باشد که در سیاست‌گذاری‌ها و برنا‌مه‌های اجرایی مربوط به جوانان پناهنده در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی وجود داشته است. غفلت‌هایی که خواسته یا ناخواسته موجب توقف گروه‌های فعال و خلاق اجتماع بشری از پیشرفت طبیعی و نیز از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی عظیمی شده است که ناگزیر در مسیر مهاجرت‌های اجباری قرار گرفته و چرخه حسات فردی و اجتماعی آنها دچار تغییر شده است.  

ضرورت حساس‌سازی جامعه نسبت به جوانان پناهنده در سطح عمومی

مدیر انجمن حامی بحث چالش‌ها و فرصت‌های فراروی جوانان پناهنده و پناهجو را بسیار فراتر از زمانی دانست که در این مقال بگنجد و ادامه داد: اما این گفت‌وگو فرصتی برای حساس‌سازی جامعه در سطح عمومی؛ سیاستگذاران و برنامه‌ریزان محلی و ملی از همه مهم‌تر ایجاد فضایی برای دیدن و شنیدن از جوانانی است که گذشته، حال و آینده آنها تحت تاثیر تحولات خارج از تصمیم و اقدام آنها، در مسیر راهشان قرار گرفته است.

وی همچنین یادآور شد: طبیعی است فراهم نمودن شرایط دسترسی به آموزش نه تنها در مقطع ابتدایی بلکه در سایر سطوح تکمیلی، دانشگاهی و حتی مهارت‌آموزی‌های فنی فرصتی است برای سرمایه‌گذاری بر جوانانی که می‌توان از آنها نه تنها به عنوان سرمایه‌های اجتماعی جامعه و کشور خود، بلکه جامعه میزبان نام برد.

پناهندگان و مهاجران سرمایه‌های نهفته برای کشورهای میزبان

اشرفی در رابطه با جوانان این گروه خاطرنشان کرد: جوانان پناهنده و مهاجر افغانستانی که بخش قابل توجهی از دوران مهاجرت و پناهندگی خود را در ایران گذرانده و از فرصت‌های موجود برای ارتقای ظرفیت‌های فردی و اجتماعی خود بهره‌برداری نموده‌اند، امروز نقش غیرقابل انکاری در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اجرایی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در داخل افغانستان و در سطوح مختلف پیدا نموده‌اند و همچنین از کودکانی که در نتیجه تصمیم‌ منطقی و راهبرد بشردوستانه دولت یازدهم، امکان حداکثری برای برخورداری از نظام آموزش کشور با کمترین مانع را پیدا نمودند، می‌توان به عنوان سرمایه‌های نهفته‌ای یاد کرد که صلح، پایداری سیاسی و امنیتی منطقه، ارزش‌های مشترک فرهنگی و تعاملات انسانی و اجتماعی مثبت را پاسداری می‌کنند.

نیازمندی کاهش رنج‌های انسانی به تلاش جمعی

مدیر انجمن حامی در پایان تاکید کرد: کاهش رنج از انسان‌هایی که ملالت‌های مضاعف را تحمل کرده و می‌کنند از عهده یک فرد یا گروه خاص خارج است و نیاز به یک اهتمام جمعی در سطوح گوناگون را دارد. از سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان محلی و ملی تا کنشگران اجتماعی و نیز جوامع بین‌المللی که متناسب با توان و ظرفیت خود باید از هرگونه حمایت و پشتیبانی در سطوح مختلف دریغ ننمایند و امید است هم‌افزایی‌های اجتماعی زمینه‌ای برای پایان دادن به ناهنجاری‌ها و دغدغه‌های بشری برای پایان بخشیدن بر این رنج‌ها و یا حداقل کاهش آنها باشد.