تب ترامپ در بازار ارز ایران فروکش می‌کند؟

غلامرضا کیامهر

نوسانهای اخیر در بازار ایران که افزایش نسبی نرخ دلار را به همراه داشت قبل از آن که مولود کاهش عرضه یا متغیرهای خاصی در اقتصاد کشور باشد نتیجه روانی پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بود که می‌توان از آن با عنوان تب ترامپ در بازار ارز ایران نام برد. این تب از آنجا بر بازار ارز کشور ما عارض شد که دست اندرکاران معاملات ارز تحت تاثیر شعارهای تند دونالد ترامپ علیه ایران و برجام و تهدید به این که اگر پا به کاخ سفید بگذارد، سند برجام را پاره خواهد کرد، به امید خیز دوباره نرخ دلار شبیه آن چیزی که در اواخر عمر دولت دهم اتفاق افتاد و نرخ دلار یک شبه از یکهزار تومان به بالاتر از سه هزار تومان افزایش پیدا کرد، از عرضه دلارهای خود به بازار خودداری کردند و از سویی دیگر برخی فعالان اقتصادی و کسانی که قصد سفرهای خارج در آینده نزدیک را داشتند، از بیم جهش نرخ دلار برای خرید دلار به بازار هجوم بردند که در نتیجه بر هم خوردن موازنه میان عرضه و تقاضا نرخ دلار در بازار آزاد تا حدود 20 درصد افزایش پیدا کرد اما خوشبختانه با سیاستی که بانک مرکزی در عرضه مقداری دلار به بازار در پیش گرفت تب ترامپ یا همان تب تقاضا برای تبدیل ريال به ارزهای خارجی خصوصاً دلار تا حدود زیادی فرونشست و نرخ دلار و سایر ارزهای خارجی در سطحی نسبتاً متعادل که برای تولید و اقتصاد کشور چندان خسارت بار نباشد، تا زمانی که دونالد ترامپ رسماً پا به کاخ سفید بگذارد ثابت خواهد ماند. بدون تردید سیاستهایی که دونالد ترامپ بعد از شروع وظایف ریاست جمهوری در قبال جمهوری اسلامی ایران در پیش خواهد گرفت بر وضعیت کلی اقتصاد از جمله بر بازار ارز کشور ما بی ‌تاثیر نخواهد بود اما بر خلاف آنچه اغلب مردم پیش‌بینی می‌کنند، به دلایل بسیار دونالد ترامپ رییس جمهور با دونالد ترامپی که مدت دو سال تمام در جریان مبارزات انتخابی کف بر دهان می‌آورد و برای خانم کلینتون رقیب انتخاباتی خودش، برای ایران و برای خیلی از کشورهای دیگر حتی کشورهای هم پیمان آمریکا خط و نشان می‌کشید و ایده کشیدن دیوار در خط مرزی میان آمریکا و کشور مکزیک را با حرارت بر زبان جاری می‌ساخت، به احتمال زیاد به اصطلاح از زمین تا آسمان متفاوت خواهدبود. مهم‌ترین دلیل برای اثبات این نظریه این است که دونالد ترامپ قبل از آن که یک دولتمرد و سیاستمدار باشد یک تاجر پیشه تمام عیار استکه تمام عمرش را در تجارت زمین و ساخت برجهای بلند و زمین‌های گلف و هتل‌های 5 ستاره گذرانده و ثروت اندوزی بزرگترین تخصص و دغدغه فکری او را تشکیل می‌دهد. به زبان ساده‌تر دونالد ترامپ به همان اندازه که از سیاست و پیچ و خم‌های آن چیزی نمی‌داند با رمز و رازهای تجارت و پول در آوردن آشنایی دارد و یک سرمایه‌دار بزرگ در ردیف خانواده راکفلرهای آمریکاست و تجربه‌ای تارخ نشان داده که سرمایه‌داران بزرگ به دلیل آن که خود را ساکن خانه‌های شیشه‌ای می‌دانند و مایل نیستند کسی به سوی خانه شیشه‌ای آنها سنگ پرتاب کند، خود نیز حتی‌الامکان از پرتاب کردن سنگ به خانه‌های دیگران که معنای دیگر آن جنگ افروزی در نقاط مختلف جهان است، خودداری می‌ورزد و از این بابت کاملاً در نقطه مقابل سیاستمداران محض که هزینه مبارزات انتخاباتی آنها را دیگران می‌پردازند، قرار دارند وجه دیگز شخصیت دونالد ترامپ ارتباط نزدیک او با کمپانیهای نفتی آمریکاست که این نزدیکی سیاستهای دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ از سلف او باراک اوباما را متمایز می‌سازد. یکی از وجوه این تمایز که نشانه‌های آنرا از همین حالا در انتخاب یک شخصیت وابسته به کمپانیهای نفتی برای تصدی امور مربوط به محیط زیست دولت آینده آمریکا را می‌توان مشاهده کرد، خواهد بود و همین امر نشان می‌دهد که با حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، به جای کارتل‌های اسلحه سازی این کمپانیها و کنسرسیومهای بزرگ نفتی آمریکا هستند که در اتخاذ سیاستهای راهبردی آمریکا حرف اول را می‌زنند و کاملاً طبیعی است که با افزایش نفوذ کارتل‌های نفتی در سیاستگذاریهای دولت جدید آمریکا در سالهای آینده به اصطلاح دنیا بار دیگر به کام کشورهای نفت‌خیز که ایران نیز یکی از مهم‌ترین آنهاست شیرین خواهد شد و ما در آینده نزدیک شاهد اوج گرفتن دوباره قیمت‌های جهانی نفت خواهیم بود. معنای چنین واقعه‌ای چیزی جز افزایش درآمدهای نفتی ما که در سال گذشته به شدت رو به کاهش گذاشته بود نیست و باتوجه به تاثیرات برجام در کاهش تحریمهای اقتصادی که آزادسازی دلارهای ایران در خارج یکی از دستاوردهای مهم آن است، در آینده‌ای نه چندان دور با وفور عرضه دلار و پیش گرفتن عرضه بر تقاضا در بازار ارز ایران، زمینه برای کاهش نرخ دلار در کشور فراهم خواهد شد که تاثیرات مثبت این کاهش نرخ به تدریج خود را بر کاهش هزینه‌های تولید و افزایش قدرت رقابت تولیدات صنعتی ایران نمایان خواهد ساخت. باز برخلاف تصویری که تا کنون از دونالد ترامپ در ذهن ما ایرانیان و بسیاری از مردم دنیا ترسیم شده و وحشتی که از پیامدهای حضور ترامپ در کاخ سفید در دلها به وجود آمده به ضرس قاطع می‌توان گفت با توجه به روابط بسیار نزدیک موجود میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه از یکسو و روابط گرم روسیه با ایران از سوی دیگر، دونالد ترامپ بعد از ورود به کاخ سفید بر خلاف گفته‌های انتخاباتی خود هرگز مرتکب عمل احمقانه پاره کردن برجام نخواهد شد.

البته چگونگی موضع گیریهای روسیه، چین و اتحادیه اروپا به عنوان سه قدرت امضاء کننده برجام در قبال دولت آینده آمریکا و نیز شورای امنیت سازمان ملل که لازم الاجرا بودن برجام را تایید و تصویب کرده اند و باید از اعتبار جهانی خود در ارتباط با این سند معتبر بین المللی دفاع کنند و نیز ادامه پای بندی ما به تعهداتی که در قبال برجام بر عهده گرفته ایم، عوامل بسیار تاثیرگذار در جهت گیری سیاست های رییس جمهوری جدید آمریکا نسبت به برجام و روابط آتی آن کشور با ایران خواهد بود و سرنوشت بازار ارز کشور ما نیز در میان مدت تا حدود زیادی تحت تاثیر این عوامل  قرارخواهد گرفت.اما اتفاقات بسیار امیدوار کننده ای  چون موافقت شرکت بوئینگ آمریکا با فروش 80فروند هواپیمای مسافر بری ساخت آن کشور به ایران و نیز اعلام آمادگی  شرکت اروپایی ایرباس برای فروش یکصد فروند انواع هواپیماهای ایرباس به کشور ما همگی حاکی از آن است که حتی با روی کار آمدن دونالد ترامپ وقفه ای در روند اجرای برجام ایجاد نخواهد شد و با افزایش قیمت های جهانی نفت و موقعیت مستحکمی که ایران در سازمان اپک به دست آورده،می توانیم شاهد افزایش درآمدهای ارزی و پیش گرفتن تدریجی عرضه دلار بر تقاضای آن در بازار ارز کشور باشیم.