حقوق و تکالیف زندانیان( بخش اول)

موضوعاتی در رابطه با حقوق و تکالیف زندانیان در زندان‌ها و موسسات وابسته به زندان‌ها و اقدامات تامین و تربیتی کشور.

شک نیست که آگاهی افراد یک جامعه از حقوق و تکالیف، خود نخستین گام برای توسعه و ایجاد امنیت و نظم پایدار اجتماعی است حق و تکلیف دو روی یک سکه هستند. همه ما در مقابل اجتماعی که در آن زندگی می‌کنیم، تکالیفی نیز برعهده داریم، پایبندی به قواعد و قوانین اجتماعی، احترام به نظام‌های دولتی، رعایت حقوقی که به موجب قانون برای دیگران به رسمیت شناخته شده است همه و همه جزو تکالیف ما به شمار می‌روند و در مقابل هر یک از ما از حقوق خاصی نیز برخوردار هستیم. حقوقی که به موجب قوانین مدون و براساس قواعد اجتماعی برای ما به رسمیت شناخته شده است در صورتی‌که ما به طور دقیق از حقوق واقعی خود مطلع باشیم و نیز چنانچه با احترام به روح و مفاد قوانین و قواعد اجتماعی به تکالیفی که بر دوش داریم با دیدی مسئولانه نگاه کنیم به طور حتم راه را برای بروز بسیاری از مشکلات و معضلات حقوقی و اجتماعی بسته‌ایم.

تنها با شناخت دقیق و رعایت حقوق و تکالیف است که زمینه مانعیت در بروز بسیاری از مشکلات فراهم می‌گردد از اینرو کمیته حمایت از حقوق شهروندی و کرامت انسانی از زندانیان درصدد برآمده با هدف جلوگیری از اتخاذ رویه‌های مختلف در تبیین حقوق و تکالیف زندانیان، مصادیق بارزی از آن را مشخص و جهت اطلاع و بهره‌برداری کلیه زندانیان به واحدهای حقوق شهروندی و کرامت انسانی زندانیان سراسر کشور ارسال تا به طور مقتضی در اختیار ایشان قرار گیرد.

• به منظور حفظ حقوق و کرامت انسانی متهمین، کلیه متهمان می‌بایستی از محکومان به طور جداگانه نگهداری شده و در صورت احداث بازداشتگاه‌ها نگهداری محکومان به حبس‌های کوتاه مدت تا 6 ماه در این مکان‌ها بلامانع می‌باشد.
• براساس تصمیم شورای طبقه‌بندی کلیه محکومان با توجه به نوع و میزان محکومیت، پیشینه کیفری، شخصیت، اخلاق و رفتار حسب مورد در زندان‌های بسته یا مراکز حرفه آموزی و اشتغال نگهداری می‌شوند.
• امر اعزام و بدرقه محکومان و متهمان زن لزوماً با همراهی یکی از مراقبین زن صورت می‌گیرد.
• در صورت عدم وجود دستور مقام قضایی، زندانی می‌تواند در اسرع وقت مراتب حضور خود در موسسه کیفری را به وسیله ممکن به یکی از نزدیکان مورد اعتماد خود اطلاع دهد.
• زندانی می‌تواند اشیاء و لوازم شخصی خود به وسیله پست سفارشی یا بوسیله مطمئن دیگر و با حضور شخص مورد اعتماد در محل زندان، اقدام نماید.
• چنانچه زندانی نتواند فرد مطمئنی را جهت تحویل اسناد، اشیاء و لوازم شخصی و قیمتی خود معرفی نماید در صورت تقاضای زندانی، موسسه کیفری مکلف است با هزینه زندانی نسبت به نگهداری آن در محلی غیر از موسسه کیفری از قبیل صندوق امانات پستی یا یکی از بانکها و غیره اقدام نماید.
• هنگام انتقال زندانی به موسسه کیفری دیگر، مراتب تحویل و تحول و بسته‌بندی لوازم و اشیاء وی با تنظیم صورت مجلس انجام و به همراه زندانی به موسسه یا زندان مقصد ارسال می‌شود.

زندانیان مجازند در موسسه کیفری از لوازم و اشیاء شخصی زیر استفاده نمایند

کتاب و نشریات مجاز، خمیردندان و مسواک غیرفلزی، جای صابون غیرفلزی، صابون و شامپو، ابر حمام، شانه غیرفلزی، دوعدد حوله کوچک، دو جفت جوراب، لباس زیربنا به ضرورت بهداشتی، نوشت افزار و کاغذ، پاکت، مداد، خودکار، عینک طبی و لوازم بهداشتی دیگر با اجازه بهداری زندان، ناخن‌گیر فاقد چاقو، ماشین اصلاح دستی، رادیو یک موج باطری دار؛ استفاده از سایر اشیاء دیگر موکول به پیشنهاد رئیس موسسه کیفری و تصویب مدیر کل استان می‌باشد.

• توقف محکومان در قسمت پذیرش و تشخیص حداکثر برای مدت 2 ماه می‌باشد.
• به منظور اجرای هرچه بهتر روش‌های درمانی، اصلاحی و تربیتی و نیل به اهداف عالیه سازمانی و حفظ حقوق و کرامت انسانی زندانیان، شرای طبقه بندی موظف است تفکیک و طبقه‌بندی را براساس آئین نامه اجرایی سازمان و نیز آئین نامه نحوه تفکیک و طبقه بندی زندانیان انجام دهد.
• زندانیان زن می‌توانند اطفال خود را تا سن 2 سال تمام به همراه داشته باشند.
• موسسه کیفری مکلف است زندانیان دارای بیماری‌های روانی و جسمانی را که نیازمند مراقبت‌های پزشکی و بیمارستانی هستند به قاضی مربوطه اعلام نماید.
• شورای طبقه‌بندی زندان موظف است که حسب دستور مقام‌های صلاحیت‌دار قضایی در نحوه نگهداری زندانیان تصمیمات لازم اتخاذ نماید.
• لوازم آسایشگاه برای هر محکوم شامل تخت‌خواب، تشک، بالش، دو تخته پتو و ملحفه برای پتو می‌باشد.
• بیماران و افراد سالخورده بنابر تائید پزشک زندان و مسئول بهداری برای مدتی که در گواهی تصریح می‌گردد از اجرای برنامه‌های روزانه معاف خواهند بود.
• استفاده از روشنایی با رعایت سکوت کامل و بدون ایجاد مزاحمت در مواقع امتحانات و بنا به ضرورت برای مطالعه مجاز می‌باشد.
• مسئولان زندان مکلفند با استفاده از روش‌های قابل اجراء تمهیدات لازم را فراهم نموده تا زندانیان بتوانند از محل موجودی خود نسبت به خرید از فروشگاه‌ها اقدام نمایند.
• محکومین ملزم به پوشیدن لباس ویژه نمی‌باشند مگر به تشخیص سازمان.  
• به تشخیص دایره مددکاری از سوی زندان سالیانه به متهمان و محکومان نیازمند لباس داده شده و نیازمندی‌های بهداشتی ضروری زندانیان زن نیز تامین می‌گردد.

تهیه و تنظیم: دفتر حمایت از حقوق شهروندی و کرامت انسانی در زندان‌ها